Tập 21 Số 12 (2023)

Developing new biofertilizers has been an area of great interest in modern agriculture. This study focused on actinobacteria possessing high chitinase activity, biofilm formation, plant growth promotion, and antifungal activity. Two chitinolytic actinomyces strains, YSS-3.3 and YWS-5.1, were isolated from soil and chitin flake samples collected from Yok Don National Park in the Central Highlands, Vietnam. These strains exhibited high specific activities of chitinases and formed biofilms. 16S rRNA gene analysis revealed that both strains had the closest evolutionary relationship to Luteimicrobium albumwith 99.41% sequence similarity and 100% query cover. Plate assays showed that the actinomyces had cellulolytic and amylolytic activities; insoluble zinc, potassium, and phosphate solubilization; and produced siderophores. UV-HPLC analysis revealed that the bacteria secreted phytohormones (IAA, GA3, and zeatin) into their cultures. Dual culture assay indicated that the bacteria possessed antifungal activity against Fusarium oxysporum. These analyses indicated that the isolated actinomyces are good candidates for further studies concerning crop production. These strainsare also potent resources for further research on their genome sequences and systems of chitinases, cellulases, and amylases.

Việc đánh giá trữ lượng của một số loài nấm lớn quan trọng ngoài tự nhiên giúp cho chúng ta có dự báo về khả năng cung cấp nấm trong các điều kiện tự nhiên khác nhau để đưa ra kiến nghị cho việc phát triển các mô hình thử nghiệm đạt trữ lượng cao nhất. Nghiên cứu này nhằm mục đích đánh giá trữ lượng của 07 loài nấm quan trọng phân bố ngoài tự nhiên từ 90 ô tiêu chuẩn trong 03 vườn quốc gia thuộc vùng Tây Nguyên trong gần 3 năm (2021-2023), trong đó có 6 loài nấm ăn, 01 loài nấm dược liệu và xây dựng mô hình dự đoán trữ lượng cho các loài nấm đó. Phương pháp thu thập và xác định trọng lượng tươi của nấm ăn được ở ngoài thực địa được tiến hành hàng tuần vào thời gian từ tháng 5 đến tháng 11 hàng năm. Trữ lượng trung bình của nấm Linh chi cao nhất từ 19,22 ± 2,95 kg/ha/năm và thấp nhất là nấm San hô: 2,42 ± 0,54 kg/ha/năm. Sử dụng hàm đa thức bậc hai để xây dựng mô hình dự báo, xây dựng được 07 mô hình dự báo trữ lượng cho mỗi loài nấm và 04 mô hình dự báo cho các loài nấm trên ở mỗi vườn quốc gia và ở Tây Nguyên, đủ độ tin cậy vì hệ số xác định R2cao (R2: 0,7518-0,9909).

Nghiên cứu nhằm mục đích phân lập và xác định được một số đặc điểm sinh học của nấm Talaromyces spp. có khả năng phân giải kali khó tan. Từ 10 mẫu đất thu thập ở Hà Nội và Thái Bình đã phân lập được 05 chủng nấm có đặc điểm hình thái tương đồng với chi Talaromyces. Bằng phương pháp nuôi cấy trên môi trường Aleksandrov chọn lọc đã xác định đượcba chủng NM1, NM2 và TB có khả năng phân giải kali. Dựa vào đặc điểm hình thái và kết quả phân tích trình tự gene vùng ITS, các chủng NM1, NM2 và TB được xác định có mối quan hệ di truyền gần gũi với loài Talaromyces funiculosus. Kết quả nghiên cứu về ảnh hưởng của thời gian, pH đến khả năng phân giải kali của ba chủng nấm cho thấy, ở ngày nuôi cấy thứ 5 chỉ số hoà tan kali (SI) cao nhất trong khoảng từ 2,26-2,33và tại pH 6 chỉ số SIcao nhất trong khoảng từ2,22-2,56. Ngoài ra, kết quả nghiên cứu còn chỉ ra rằng cả ba chủng nấm NM1, NM2 và TBđều có khả năng phân giải phosphate khó tan và sinh tổng hợp siderphores.

Đông trùng hạ thảo là loài nấm dược liệu quý và có giá trị cao thuộc chi Cordyceps. Tuy nhiên, người tiêu dùng hầu như không biết được nguồn gốc, chủng loại các mẫu giống đang lưu hành trên thị trường. Nghiên cứu này nhằm định danh 12 mẫu giống đông trùng hạ thảo thu thập được bằng giải trình tự ITS và đánh giá đa dạng di truyền 12 mẫu giống bằng chỉ thị RAPD và ISSR. Kết quả cho thấy 12 mẫu giống thu thập được đều thuộc loài Cordyceps militaris. Mười lăm mồi RAPD và 15 mồi ISSR phát hiện được tổng số 340 locus trong đó 291 locus đa hình và nhân bản được 2092 băng DNA. Hệ số tương đồng di truyền của 12 mẫu giống khi phân tích bởi hai chỉ thị RAPD và ISSR dao động từ 0,568-0,841, cho thấy các mẫu giống có mức độ đa dạng di truyền cao. Tại hệ số tương đồng di truyền 0,70; 12 mẫu giống đông trùng hạ thảo chia thành 3 nhóm di truyền chính. Kết quả kiểm định Mantel chỉ ra sự tương quan cao giữa các ma trận hệ số tương đồng di truyền phân tích bởi RAPD, ISSR riêng lẻ hay kết hợp. Kết quả nghiên cứu cung cấp thông tin hữu ích cho công tác định hướng khai thác và phát triển nguồn gen đông trùng hạ thảo.

Nấm mục trắng có khả năng phân hủy lignin trong gỗ hiệu quả. Laccase là enzyme có vai trò quan trọng trong quá trình phân cắt lignin và được ứng dụng rộng rãi trong một số ngành công nghiệp. Nghiên cứu này được thực hiện với mục tiêu định danh chủng nấm mục trắng TĐ16 được thu từ Vườn quốc gia Tam Đảo và lựa chọn một số điều kiện thích hợp cho sinh tổng hợp laccase của chủng. Chủng TĐ16 được nghiên cứu một số đặc điểm sinh học về hình thái quả thể, khuẩn lạc, khả năng sinh trưởng, sinh enzyme ngoại bào và phân tích trình tự vùng ITS - rDNA. Quả thể nấm TĐ16 có dạng vỏ sò, mép trơn, nằm ngang sát với thân cây. Mặt trên của quả thế nấm màu nâu đậm với các vân tròn đồng tâm. Lớp bào tầng của quả thể nấm có màu nâu trắng, sần sùi. Trên môi trường MEA, khuẩn lạc chủng nấm TĐ16 bông xốp, màu trắng tuyết, tỏa tròn đều. Chủng TĐ16 có tốc độ sinh trưởng khá nhanh (282,16 µm/giờ) và sinh các enzyme ngoại bào như laccase, lignin peroxidase, amylase, protease. Chủng TĐ16 được xếp vào loài Trametes polyzonavà được đặt tên là Trametes polyzonaTĐ16. Chủng TĐ16 cho hoạt tính laccase cao nhất, đạt 8,135 U/ml trên môi trường MT2 chứa 0,0625mM CuSO4sau 7 ngày nuôi cấy ở 37C và pH 5,0.

Nấm bào ngư (Pleurotusspp.) là một trong những loại nấm ăn phổ biến trên thế giới. Tại Việt Nam, nấm bào ngư được trồng rộng rãi, đặc biệt tại phía nam. Định danh giống nấm có vai trò quan trọng trong bảo tồn và phát triển giống nấm. Phương pháp định danh cơ bản là dựa vào các đặc điểm hình thái. Bên cạnh đó việc định danh dựa trên dữ liệu các gen bảo tồn cũng đã được áp dụng rộng rãi; trong đó ITS (internal transcribed spacer) là vùng trình tự đã được sử dụng phổ biến trong định danh nấm. Nghiên cứu này được thực hiện nhằm định danh 15 chủng nấm bào ngư thu thập tại phía nam. Phương pháp định danh được sử dụng là phương pháp phân tích đặc điểm hình thái và giải trình tự vùng ITS. Kết quả phân tích cho thấy 10 chủng nấm thuộc loàiP. pulmonariusvà 5 chủng nấm thuộc loài P. ostreatus; kết quả định danh bằng ITS hỗ trợ tốt cho định danh bằng đặc điểm hình thái. Trên cây phát sinh loài 10 chủng nấm bào ngư xám thuộc về phân nhánh loàiP. pulmonariusvới chỉ số bootstrap bằng 88%; 4 chủng bào ngư trắng và chủng bào ngư tiểu yến thuộc về phân nhánh loài Pleurotuscf. floridanus(thuộc loàiP. ostreatus) với chỉ số bootstrap bằng 80%. Kết quả của nghiên cứu này bổ sung thêm dữ liệu cơ bản cho các chương trình định danh, bảo tồn nguồn gen giống nấm bào ngư.

Chủng nấm hoàng chi Toc1 (Tomophagus cattienensis) là một chủng nấm mới thu thập từ vườn quốc gia Cát Tiên thuộc tỉnh Đồng Nai, được nhận định là một chủng nấm quý. Trong nghiên cứu này, hệ sợi chủng nấm hoàng chi Toc1 được nuôi ở 4 ngưỡng nhiệt độ (20 ± 1C, 25 ± 1C, 30 ± 1Cvà 35 ± 1C); môi trường nuôi cấy sử dụng 5 nguồn cacbon khác nhau (glucose, fructose, saccharose, maltose và lactose), 5 nguồn nitơ khác nhau (cao nấm men, peptone, NH4Cl, NH4NO3và (NH4)2SO4) và 6 nguồn muối khoáng (KCl, KNO3, NaNO3, K2HPO4, KH2PO4và MgSO4.7H2O), đồng thời hệ sợi chủng nấm được nuôi cấy trên 4 cơ chất nền bổ sung tỷ lệ cám mạch khác nhau (0%, 5%, 10% và 15%). Mục tiêu nhằm tìm ra ngưỡng nhiệt độ tối ưu, nguồn cacbon, nguồn nitơ và nguồn muối khoáng phù hợp với sinh trưởng hệ sợi chủng nấm hoàng chi Toc1, đồng thời đánh giá ảnh hưởng của tỷ lệ cám mạch bổ sung vào cơ chất nuôi trồng đến sự hình thành và phát triển quả thể chủng nấm này. Kết quả chỉ ra rằng, hệ sợi nấm hoàng chi Toc1 sinh trưởng tốt nhất ở ngưỡng nhiệt 25 ± 1C. Glucose và cao nấm men lần lượt là các nguồn cacbon và nitơ tốt nhất đối với hệ sợi chủng nấm. Chủng nấm cũng sinh trưởng mạnh nhất trên môi trường có bổ sung K2HPO4. Công thức nuôi trồng bao gồm 89% mùn cưa, 5% bột ngô, 1% CaCO3và 5% cám mạch cho hiệu suất nấm thu được cao nhất đạt 15,97%.

Hymenopellis radicata (Xerula radicata, Oudemansiella radicata, nấm Mối đen) là một loài nấm ăn hoang dại;quả thể có giá trị dinh dưỡng và dược học cao, là nguyên liệu tiềm năng cho công nghiệp thực phẩm và y - dược. Mục tiêu của nghiên cứu là tuyển chọn giống nấm Mối đen từ 5 nguồn giống khác nhau và được thử nghiệm so sánh trong điều kiện ươm, trồng tự nhiên tại thành phố Đà Nẵng. Giá thể sử dụng gồm 80,0 w% mạt cưa gỗ cao su, 10,0 w% cám gạo, 9,0 w% bột ngô, và 1,0 w% bột CaCO3, với quy mô 30 bịch/nghiệm thức, lặp 3 lần. Nấm được đánh giá về các đặc tính kỹ thuật nhân giống, sinh trưởng, hiệu suất sinh học, chất lượng quả thể. Qua phân tích dữ liệu, xác định được một nguồn giống (kí hiệu M2) thể hiện các phẩm chất ưu trội, được giới thiệu để trồng tại thành phố Đà Nẵng: Tốc độ phát triển của hệ sợi trên môi trường giá thể nuôi trồng; 6,26 ± 0,24 mm/ngày, hiệu suất sinh học: 12,06 ± 0,38%, quả thể chứa hàm lượng protein tổng: 31,2 w% chất khô, hàm lượng lipid: < 1,0 w% chất khô; không phát hiện E.coli, Salmonella. Đáng lưu ý rằng, kết quả cho thấy Hymenopellis radicata có khả năng hấp thụ rất cao đối với cadimi (~3,7 mg/kg khô, vượt ngưỡng cho phép là 0,2 mg/kg theo QCVN 8-2:2011/BYT) và không hấpthụ chì.

Nhằm cải tiến năng suất và chất lượng nấm Linh chi nuôi trồng tại Việt Nam, một số giống nấm Linh chi DT, D18 và D20 được chiếu xạ tia gamma (Co60) trên sợi nấm ở các liều chiếu xạ 0,25; 0,5; 0,75; 1,0; 1,25; 1,5 và 2kGy. Kết quả đã chọn lọc được 05 chủng nấm Linh chi đột biến là DTL0,5; DTL0,75; DTL1; DTL1,25 và D18L0,75 có khả năng sinh trưởng hệ sợi khỏe, thời gian hình thành quả thể và thời gian thu hoạch sớm; năng suất nấm khô tăng từ 13-16% so với bố mẹ ban đầu; trong đó có 03 chủng là DTL0,75; DTL1; DTL1,25có hàm lượng polysaccharide tổng số và 02 chủng là DTL1,25và D18L0,75 có hàm lượng triterpenoid cao hơn so với chủng ban đầu. Kết quả nghiên cứu cho thấy cường độ chiếu xạ có ảnh hưởng rõ rệt đến khả năng sinh trưởng, phát triển cũng như hoạt chất dược liệu của các chủng đột biến, cụ thể liều chiếu từ 0,5-1,25kGray có tác dụng tích cực trong việc cải thiện khả năng sinh trưởng, năng suất và chất lượng của các giống nấm Linh chi; còn khi liều chiếu ≥ 1.5kGray không có lợi cho sự phát triển hệ sợi của các chủng nấm Linh chi.

Nấm sò (Pleurotusspp.) được tiêu thụ phổ biến trên thế giới do có mùi vị thơm ngon, giá trị dinh dưỡng cao, một số loài còn có dược tính quý. Bên cạnh thông tin về kiểu hình thì thông tin về vật liệu di truyền của các mẫu giống là đặc biệt quan trọng, góp phần định hướng cho các nhà chọn giống lựa chọn được nguồn vật liệu phù hợp và làm cơ sở cho hình thành các cặp lai hữu tính. Nghiên cứu này đã tiến hành phân tích sự đa dạng di truyền của 10 mẫu giống nấm sò bằng 20 chỉ thị RAPD và 17 chỉ thị ISSR. Kết quả nghiên cứu cung cấp thông tin cho các chương trình chọn tạo giống nấm sò. Kết quả đã nhân bản được tổng số 560 locus trong đó có 552 locus đa hình, 2.138 băng vạch sản phẩm PCR. Phân tích kết hợp cả hai chỉ thị RAPD và ISSR cho thấy hệ số tương đồng di truyền của 10 mẫu giống nấm sò dao động từ 0,459-0,755. ởhệ số tương đồng di truyền trung bình là 0,579, 10 mẫu giống nấm sò được chia thành 3 nhóm chính. Như vậy 10 mẫu giống nấm sò trong nghiên cứu này có mức độ đa dạng di truyền cao và có thể được sử dụng cho công tác chọn tạo giống nấm sò mới.

FM6 là chủng linh chi được phát hiện mọc tự nhiên ở vườn quốc gia Pù Mát, huyện Con Cuông, tỉnh Nghệ An. Mục tiêu của nghiên cứu là dựa vào phương pháp khuếch đại vùng ITS của chủng nấm mới thu được bằng cặp mồi ITS4/ITS5 nhằm định danh chủng nấm Linh chi mới này và bước đầu khảo sát đặc điểm sinh trưởng của hệ sợi trên các nguồn cacbon, nitơ khác nhau. Bên cạnh đó, đánh giá ảnh hưởng của tỷ lệ cám mạch bổ sung vào cơ chất nuôi trồng đến sinh trưởng hệ sợi và sự hình thành quả thể chủng nấm này. Kết quả giải trình tự và chạy BLAST trên NCBI cho thấy chủng nấm FM6 tương đồng với loài Ganoderma orbiformevới tỷ lệ hơn 99%. Fructose (hàm lượng 15 g/l), NH4Cl (hàm lượng 2 g/l) lần lượt là nguồn cacbon, nitơ thích hợp nhất đối với sinh trưởng hệ sợi chủng nấm Linh chi FM6. Cám mạch bổ sung với tỷ lệ 10% cho hiệu suất nấm thu được cao nhất đạt 8,84%.

Nghiên cứu này nhằm tìm hiểu tính đa dạng thành phần loài nấm thuộc ngành Basidiomycota tại khu bảo tồn thiên nhiên Sơn Trà, Đà Nẵng bằng cách tiến hành điều tra theo tuyến tại 3 tiểu khu chia thành 15 khu vực khác nhau. Các loài nấm thu thập được ở độ cao từ 300-690m so với mực nước biển. Trong số mẫu nấm thu thập đã xác định được 110 taxa thuộc 42 chi, 23 họ, 10 bộ, 3 lớp, của ngành Basidiomycota. Trong đó, các loài như Microporus xanthopus, Stereum hirsutum,gặp rất nhiều trong quá trình thu mẫu. Phương thức sống của nấm thuộc ngành Basidiomycota ở Sơn Trà chủ yếu là sống hoại sinh, ký sinh hoặc cộng sinh. Các loài nấm ở Sơn Trà có thể được phân thành nhóm nấm dược liệu, nấm ăn, hoặc nhóm có vai trò phân hủy chất hữu cơ tạo mùn cho đất. Tuy nhiên, một số loài cũng thuộc nhóm nấm độc.

Nấm Linh chi đen (Amauroderma subresinosum) là một loài quan trọng trong họ nấm Linh chi. Trong quả thể của loài nấm này chứa nhiều hợp chất có hoạt tính sinh học như sterol, flavonoid, phenol, axit béo, axit amin, polysaccharide và triterpenes. Tại Việt Nam, đã có các nghiên cứu về phân bố, đặc điểm hình thái quả thể, thành phần hoạt chất của nấm Linh chi đen; những nghiên cứu về điều kiện nuôi cấy rất hạn chế. Nghiên cứu này được thực hiện với mục đích tìm được điều kiện nuôi cấy thích hợp cho sự sinh trưởng hệ sợi của nấm Linh chi đen chủng Am-4 thu thập tại Bảo Lâm, tỉnh Lâm Đồng. Hệ sợi chủng nấm Am-4 được nuôi trên môi trường Ohta và PDA, SDA, MEA, MCM và Czapek tại các pH, nhiệt độ nuôi và ngồn cacbon, nitơ, muối khoáng khác nhau.. Kết quả thí nghiệm đã chỉ rõ hệ sợi của chủng Am-4 sinh trưởng nhanh trên môi trường MEA với pH = 5 tại 25C. Hệ sợi của chủng Am-4 mọc nhanh nhất trên môi trường bổ sung nguồn cacbon và nitơ tương ứng là glucose và NaNO3với tỷ lệ tối ưu là 10:1 và muối khoáng ZnSO4.7H2O. Khi được nuôi trong các điều kiện thích hợp, hệ sợi nấm Linh chi đen chủng Am-4 dày, đều.