Tập 19 Số 5 (2021)

Mọt đậu đỏ là một trong các loài gây hại nguy hiểm trong bảo quản đậu đỗ. Thông tin về đặc điểm sinh học, sinh thái cơ bản của mọt đậu đỏ là cần thiết và cơ sở cho đề xuất biện pháp quản lý mọt đậu đỏ trong bảo quản sau thu hoạch.Thí nghiệm thực hiện tại bộ môn Côn trùng, Khoa Nông học, Học viện Nông nghiệp Việt Nam. Ảnh hưởng ở các mức nhiệt độ đến một số chỉ tiêu sinh học của mọt đậu đỏ được thực hiện theo phương pháp nuôi cá thể. Ởnhiệt độ 25; 27,8 và 30C,vòng đời của mọt đậu đỏ lần lượt là 29,07; 26,83 và 23,64 ngày. Thời gian sống của trưởng thành đực và cái giảm khi nhiệt độ tăng. Tổng số trứng đẻ trung bình của một trưởng thành cái mọt đậu đỏ ở nhiệt độ 25; 27,8 và 30Ctương ứng là 48,93, 54,26 và 64,73 quả/trưởng thành cái, trưởng thành cái đẻ số lượng trứng tập trung cao nhất vào 3 ngày đầu. Trưởng thành mọt đậu đỏ ưa thích đẻ trứng trên hạt đậu trắng ở điều kiện lựa chọn và không lựa chọn ký chủ. Khi mật độ sâu non tăng từ 1, 2, 3 và 4 (con/hạt đậu đỏ) thì trọng lượng hao hụt cũng tăng lần lượt là 3,97; 10,65; 15,35 và 19,36 (mg). Tỉ lệ trưởng thành vũ hóa của mọt đậu đỏ giảm khi mật độ sâu non/1 hạt tăng. Tỉ lệ nảy mầm của hạt giảm khi mật độ sâu non tăng.

Chi Ngải tiên thuộc họ Gừng không những được biết đến với công dụng làm thuốc mà còn được sử dụng làm cảnh. Nghiên cứu của chúng tôi đánh giá đặc điểm sinh trưởng, phát triển và chất lượng hoa của 5 mẫu giống Ngải tiên thu thập tại một số địa phương miền Bắc Việt Nam và hiện đang trồng tại Gia Lâm-Hà Nội nhằm chọn lọc các mẫu giống phù hợp với mục đích trang trí cảnh quan và làm hoa cắt cành. Thí nghiệm được bố trí theo khối tuần tự không lặp lại, mỗi mẫu giống là 1 khối. Kết quả cho thấy các mẫu giống Ngải tiên sinh trưởng quanh năm, không lụi lá, ra hoa từ tháng 7-11, chiều cao cây từ 90,5-169,8cm,bị sâu hại nhẹ. Hoa đều có mùi thơm với bao hoa màu trắng sữa, riêng mẫu giống Ngải tiên Sapa 2016 (NT3) có hoa màu vàng tươi. Độ bền cụm hoa Ngải tiên từ 15-27 ngày, cụm hoa to với chiềudài từ 8,5-29,2cm,đường kính cụm hoa từ 1,9-8,5cm. Các mẫu giống ra từ 1-4 cụm hoa/hom, 8-30 lá bắc/cụm, 2-7 hoa/lá bắc. Cả 5 mẫu giống đều thích hợp để phát triển cho mục đích trang trí cảnh quan và làm hoa cắt cành.

Avian Metapneumovirus(aMPV) là một trong những căn nguyên gây bệnh hô hấp phức hợp của gà tây và gà mới được phát hiện ở Việt Nam. Do tính mới đó, hiện mới có công bố về mặt lâm sàng, tỷ lệ dương tính huyết thanh học và tỷ lệ phát hiện aMPV ở gà nuôi tại miền Bắc. Nhằm làm rõ hơn về sự lưu hành của aMPV, nghiên cứu này đã giải trình tự gen, sử dụng phương pháp tin sinh học để phân tích đặc điểm di truyền của virus. Dựa vào trình tự phân đoạn gen mã hóa protein G đã xác định 5/5 chủng aMPV thuộc subgroup B. Mặc dù 5/5 chủng aMPVnằm ở nhánh bắt nguồn từ chủng virus vacxin nhưng chúng đều mang đặc điểm biến đổi ở cấp độ nucleotide và amino khác với chủng virus vacxin Nemovac đã và đang lưu hành ở nước ta.

Nghiên cứu được thực hiện để so sánh và đánh giá khả năng nhiễm chéo của chủng vi khuẩn Edwardsiella ictaluri gây bệnh trên cá rô phi và cá nheo Mỹ. Các chủng vi khuẩn E. ictaluri phân lập từ cá rô phi và cá nheo Mỹ nhiễm bệnh được so sánh về đặc điểm sinh hóa, giám định PCR, liều gây chết LD50và khả năng gây nhiễm chéo cho loài cá còn lại. Kết quả cho thấy, chủng vi khuẩn E. ictaluriphân lập từ cá rô phi và cá nheo Mỹ khác nhau ở 2/22 phản ứng sinh hóa (citrate utilization, Voges-proskauer) nhưng tương đồng về kết quả định danh bằng PCR. Chủng vi khuẩn E. ictaluri từ cá rô phi có độc lực rất cao cho loài cá này (LD50= 2,5 × 101CFU/cá) nhưng thể hiện độc lực thấp khi được gây nhiễm chéo cho cá nheo Mỹ (LD50= 2,0 × 106CFU/cá). Tương tự, chủng vi khuẩn phân lập từ cá nheo Mỹ có độc lực cao trên cá nheo Mỹ (LD50= 4,7 × 103 CFU/cá) nhưng giảm độc lực đáng kể khi gây nhiễm chéo cho cá rô phi (LD50= 2,5 × 106CFU/cá). Như vậy, vi khuẩn E. ictaluri gây bệnh trên cá nheo Mỹ và cá rô phi là khác nhau, nhưng ở nồng độ cao vẫn gây chết khi gây nhiễm chéo, do đó cần có các biện pháp đảm bảo an toàn sinh học để tránh việc lây lan mầm bệnh giữa các hệ thống nuôi.

Feline Herpesvirus-1 (FHV-1), loại ADN virus sợi đôi có vỏ bọc, là một trong những tác nhân chính gây bệnh đường hô hấp trên và bệnh ở mắt của mèo. Nghiên cứu này được thực hiện nhằm ứng dụng phương pháp PCR trong chẩn đoán FHV-1. Nghiên cứu được tiến hành trên 317 mèo. Kết quả nghiên cứu cho thấy có 62 trong số 317 mèo (19,56%) có dấu hiệu mắc FHV-1 bằng phương pháp chẩn đoán lâm sàng. Có 22/62 ca dương tính với FHV-1 bằng phương pháp PCR, chiếm tỉ lệ 35,48%. Có 22/317 ca dương tính với FHV-1, chiếm 6,94% so với tổng số mèo được khảo sát. Mèo nhỏ hơn 12 tháng tuổi có tỉ lệ mắc FHV-1 cao hơn mèo trưởng thành và mèo chưa được tiêm vacxin có tỉ lệ mắc FHV-1 cao hơn mèo đã tiêm vacxin. Mèo mắc FHV-1 có biểu hiện lâm sàng chủ yếu như mệt mỏi, chán ăn, tiết dịch mắt, tiết dịch mũi, hắt hơi, viêm kết mạc, viêm giác mạc, ngoài ra một số biểu hiện bị loét miệng và sốt. Kết quả nghiên cứu chỉ tiêu huyết học cho thấy chỉ số bạch cầu tăng nhẹ (17,77 ±0,70 103/µl) ở các ca mắc bệnh do FHV-1.

Nuôi cá nước lạnh đã được du nhập vào Việt Nam từ năm 2002, bắt đầu ở Sa Pa, nhưng hiện nay, cá nước lạnh được nuôi ở 25 tỉnh thành, điển hình là khu vực Tây Nguyên. Tây Nguyên được biết đến là vùng hạn hán, thiếu nước lại phát triển nuôi cá nước lạnh là điều cần được quan tâm. Kết quả điều tra tình hình nuôi cá nước lạnh được thực hiện ở 5 tỉnh khu vực Tây Nguyên trong 2 mùa mưa và mùa khô từ 2018-2020 trên cơ sở thu thập thông tin sơ và thứ cấp cho thấy ở vùng Tây Nguyên, nuôi cá nước lạnh chủ lực tập trung ở Đà Lạt, Lâm Đồng với 2 loài cá tầm và cá hồi, trong đó cá hồi có xu hướng thu hẹp về diện tích; Nuôi cá nước lạnh vùng Tây Nguyên có hạn chế lớn nhất là thiếu nguồn nước lạnh, nước sạch trong mùa khô, thiếu vốn trong đầu tư cơ sở hạ tầng và hạn chế nguồn nhân lực có trình độ chuyên môn. Các giải pháp đưa ra cần có quy hoạch vùng nuôi gắn với thực tiễn, nâng cao trình độ khoa học kỹ thuật cho cán bộ quản lý, người nuôi cá nước lạnh, thúc đẩy mối liên kết chuỗi trong sản xuất và tiêu thụ cá nước lạnh.

Nghiên cứu được tiến hành từ tháng 9 đến tháng 11 của 2 năm 2019 và 2020 nhằm đánh giá tích lũy kim loại nặng và rủi ro sức khỏe với rau ăn lá (cải xanh, mồng tơi, xà lách) được tưới từ các nguồn khác nhau trồng ven sông Cầu Bây, đoạn chảy qua xã Đa Tốn, huyện Gia Lâm, Hà Nội. Hàm lượng kim loại nặng (Cd, Pb, Cu, Zn) trong các mẫu nước, mẫu đất và mẫu rau được xác định bằng phương pháp quang phổ hấp phụ nguyên tử (AAS). Kết quả phân tích cho thấy sử dụng nước sông Cầu Bây để tưới làm tăng năng suất cũng như tích lũy kim loại nặng trong đất và rau so với tưới bằng nước giếng. Hàm lượng Cd trong cả 3 loại rau khi được tưới nước sông đều vượt quá giới hạn cho phép theo hướng tích lũy ở cải xanh cao hơn mồng tơi và xà lách, trong đó hàm lượng Cu, Zn vẫn ở ngưỡng an toàn theo QCVN 8-2:2011/BYT và quyết định 106/2007/QĐ-BNN. Kết quả đánh giá chỉ số rủi ro sức khỏe (HRI) và chỉ số nguy cơ mục tiêu (THQ) khi tiêu thụ 3 loại rau trong trường hợp này hiện tại ở ngưỡng an toàn.

Sản xuất nông nghiệp là lĩnh vực lấy đất đai làm tư liệu sản xuất chính nênviệc so sánh và lựa chọn các loạihìnhsử dụng đất (LUTs) phù hợp với điều kiện đất đai là đòi hỏi khách quan. Mục tiêu của nghiên cứu là đánh giá hiệu quả sử dụng đất sản xuất nông nghiệp tạihuyện Krông Pa nhằm hỗ trợ người dân lựa chọn được LUTsphù hợp với điều kiện tự nhiên của vùngdựa trên hệ thống chỉ tiêu đánh giá hiệu quả kinh tế, xã hội và môi trường, được tính toán thông qua phương pháp điều tra, phỏng vấn nông hộ. Kết quả cho thấy,hiệu quả sử dụng đất của LUT lúa, ngô, sắn, thuốc lá ở mức trung bìnhvà LUT điều ở mứccao.Trong tương lai, người dân cần chú trọng đến đầu tư phân hữu cơ, sử dụng giống có khả năng chịu hạnđể có thể đạt hiệu quả sử dụng đất cao hơn, góp phần cải thiện thu nhập của nông hộ tạihuyện.

Nghiên cứu này giới thiệu kết quả xây dựng mô hình dao động thẳng đứng của liên hợp máy gieo hạt kết hợp với bón phân cho đậu tương. Dao động của các điểm đặc biệt trên liên hợp máy được mô tả bằng đồ thị thông qua phương pháp số bằng phần mềm Matlab khi cho các thông số của hàm kích động thay đổi, trong hai trường hợp: hàm kích động liên tục và hàm kích động đơn dạng cosin. Với liên kết 4 khâu bản lề sau máy kéo, khi làm việc ở thế bơi, dao động của máy gieo hạt kết hợp với bón phân cho đậu tương (máy G4B2) chịu ảnh hưởng của dao động máy kéo là rất nhỏ so với ảnh hưởng trực tiếp của mấp mô mặt đồng. Điểm gần bánh xe máy G4B2 có biên độ dao động nhỏ hơn các điểm xa hơn. Cần giảm tốc độ tiến khi liên hợp máy qua mấp mô có biên độ lớn (h0 > 0,15m) và bước nhỏ (S0 < 1,0m).

Các loài thuộc chi Bacillusđã, đang càng trở thành nhóm vi sinh vật quan trọng với nhiều ứng dụng trong các lĩnh vực khác nhau như xử lý ô nhiễm môi trường, tạo các sản phẩm lên men truyền thống, trong dược học... Từ mẫu nước thải làng nghề sản xuất bún Phú Đô, nhóm nghiên cứu đã thu được 66 chủng Bacillusnhằm từng bước xây dựng bộ sưu tập các chủng thuộc chi quan trọng này. Trong số 66 chủng có 26 chủng sinh cả ba enzyme ngoại bào amylase, protease, celullase với đường kính vòng phân giải cơ chất lớn lần lượt là 18,3, 20,8 và 20,9mm. Bằng phương pháp nhuộm tím tinh thể đã xác định được 4 chủng (NTB2.1, NTB2.3, NTB2.11, NTB5.7) có khả năng tạo màng sinh vật (biofilm) tốt với OD570nm≥ 3,17. Các chủng này ngoài khả năng sinh enzyme và tạo biofilm tốt còn có khả năng kháng một số chủng vi khuẩn gây bệnh E. coli và Salmonella typhimuriumvà chúng không đối kháng nhau.

Tảo xoắn Spirulina (Arthrospira platensis)là loài vi khuẩn lam được nuôi phổbiến làmthực phẩm chức năng, mỹ phẩm và thức ăn thủy sảndo giàu protein, sắc tố, vitamin, axit béo không novà các nguyên tố vi lượng. Ở Việt Nam, nghiên cứu về tảo xoắn Spirulina bắt đầu từ cuối những năm 1980, tập trung chủ yếu đánh giá các yếu tố môi trường và kỹ thuật nuôi. Tuy nhiên, các nghiên cứu về phân lập, định danh và xác định các đặc điểm sinh học của loài tảo xoắn có nguồn gốc bản địa còn hạn chế. Với mục tiêu khai thác nguồn gen bản địa, một chủng vi khuẩn lam phân bố ở hồ Văn Quán (Hà Nội) đã được phân lập, định danh và xác định đặc điểm sinh trưởng trong các môi trường Hoagland, BBM, BG11, ½ Chu-10 và Zarrouk. Phân tích đặc điểm hình thái sử dụng kính hiển vi quang học và điện tử quét kết hợp với phân tích vùng trình tự 16S rRNA, cho thấy chủng vi khuẩn lam phân lập đã được xác định thuộc loài Arthrospira platensis. Ngoại trừ môi trường Zarouck, loài vi khuẩn lam này có khả năng sinh trưởng tốt trong môi trường BG11 và BBM. Nghiên cứu tạo nền tảng ban đầu để khai thác nguồn gen bản địa cho thực phẩm chức năng, mỹ phẩm và thứcăn nuôi trồng thủy sản.

Yếu tố phiên mã NAC (NAM, ATAF và CUC) được biết đến là một trong những họ protein điều hòa quá trình phiên mã với số lượng thành viên lớn nhất ở thực vật. Các nghiên cứu trước đây đã chứng minh chức năng của nhóm NAC liên quan đến các quá trình sinh học quan trọng ở cây trồng, đặc biệt là liên quan đến cơ chế đáp ứng các điều kiện bất thuận. Bài tổng quan này được thực hiện nhằm tóm lược thông tin của họ NAC trên các loài cây trồng. Đồng thời, chức năng của một số gen NAC liên quan đến cải thiện đặc tính chống chịu đã được thảo luận. Cuối cùng, một số định hướng nghiên cứu trong tương lai đã được đề xuất nhằm định hướng cho các nghiên cứu về ứng dụng gen NAC trong công tác chọn tạo giống cây trồng ứng phó biến đổi khí hậu.

Sử dụng côn trùng làm thức ăn chăn nuôi ngày càng phát triển trên thế giới và là một hướng đi có nhiều tiềm năng ở Việt Nam nhằm thay thế nguồn protein động vật và thực vật. Mục tiêu của bài viết này là khái quát và đánh giá đặc điểm sinh học, giá trị dinh dưỡng và tiềm năng sử dụng một số loài côn trùng ăn được làm thức ăn chăn nuôi. Ấu trùng ruồi lính đen, sâu bột, nhộng tằm, châu chấu và dế là những loài được sử dụng phổ biến với nhiều tiềm năng về mặt dinh dưỡng khi hàm lượng protein thô và chất béo thô rất cao, dao động lần lượt là 42,1-63,3 và 8,5-36%, ngoài ra chúng cũng rất giàu lysine và threonine. Bổ sung hoặc thay thế một phần hay hoàn toàn bột cá hoặc bột đậu tương bằng bột côn trùng trong khẩu phần ăn của gia cầm và lợn cho kết quả tương đương hoặc tốt hơn về năng suất cũng như chất lượng thịt. Điểm cần lưu ý trong sử dụng chúng là phải giảm tối đa nguy cơ gây mất an toàn vệ sinh như: nhiễm khuẩn, độc tố, kim loại nặng,... trong quá trình nuôi, thu hoạch, chế biến và bảo quản. Cần tiếp tục đánh giá tiềm năng cũng như hiệu quả sử dụng một số loài côn trùng trên các đối tượng vật nuôi khác nhau nhằm phát triển nguồn protein mới, an toàn và giá thành phù hợp.

Nuôi giun và sử dụng giun đất làm thức ăn chăn nuôi đã và đang phát triển ở nhiều nơi trên thế giới nhưng ở Việt Nam vẫn còn tự phát, chưa trở thành một ngành sản xuất. Bài viết này nhằm khái quát và đánh giá đặc điểm sinh học, giá trị dinh dưỡng, phương pháp thu hoạch, chế biến và sử dụng một số loài giun đất làm thức ăn chăn nuôi. Có 3 loài được nuôi phổ biến hiện nay ở nước ta là giun hổ(Eisenia fetida), giunđất châu Phi(Eudrilus eugeniae) và giun quế(Perionyx excavatus), trong đó giun đất châu Phi có nhiều tiềm năng nhất để sản xuất sinh khối protein. Giun đất là loại thức ăn giàu dinh dưỡng (51,62-69,8% protein thô, 5,8-12,0% chất béo thô theo vật chất khô), có chứa đầy đủ các loại axit amin và vitamin. Có nhiều phương pháp chế biến giun đất làm thức ăn chăn nuôi, trong đó sấy khô và thủy phân giun là phù hợp, được sử dụng phổ biến. Khi sử dụng làm thức ăn chăn nuôi, cần lưu ý giảm tối đa nguy cơ về tồn dư kim loại nặng, nhiễm khuẩn hoặc ký sinh trùng và đưa về dưới ngưỡng khuyến cáo (15% với gà và 25-30% với cá). Cần tiếp tục nghiên cứu hoàn thiện quy trình chế biến giun đất để tạo nguồn nguyên liệu thức ăn chăn nuôi an toàn, dễ sử dụng với chi phí sản xuất phù hợp.