Tập 19 Số 3 (2021)

Hoàng cầm (Scutellaria baicalensisGeorgi.) là cây thuốc được sử dụng phổ biến trong dân gian. Hoàng cầm đã được di thực và trồng ở một số vùng trong nước ta. Tuy nhiên, do cây sinh trưởng và phát triển chậm nên cho đến nay vẫn chưa phát triển được vùng trồng. Cây Hoàng cầm hiện được nhân giống chủ yếu bằng phương pháp gieo hạt. Công trình này được tiến hành với mục tiêu xây dựng được quy trình nhân nhanh in vitrocây Hoàng cầm qua đó áp dụng trong nhân nhanh, cung cấp cây giống đầu dòng sạch bệnh và chủ động. Hạt Hoàng cầm sau khi khử trùng bằng dung dịch Presept 0,5% với thời gian 15 phút được gieo trên môi trường chỉ cần nước, đường và agar. Môi trường MS có bổ sung 1mg/l BA là phù hợp cho giai đoạn nhân nhanh chồi, hệ số nhân chồi Hoàng cầm đạt 7,47 ± 0,57 chồi/mẫu cấy, chất lượng chồi và cụm chồi tốt. Bổ sung sucrose ở nồng độ 20-30 g/l cho sự sinh trưởng và phát triển của các cụm chồi Hoàng cầm tốt. Môi trường MS có bổ sung IBA ở nồng độ từ 0,8-1,6 mg/l là thích hợp cho giai đoạn tạo cây hoàn chỉnh, tỷ lệ chồi ra rễ đạt 100%. Có thể áp dụng các kết quả nghiên cứu trên trong nhân nhanh in vitrocây giống Hoàng cầm cấy mô.

Do có nhiều giá trị dinh dưỡng và dược liệu cao, nấm đầu khỉ (Hericium erinaceus)được nuôi trồng phổ biến trên thế giới và được sử dụng trong điều trị cũng như phòng ngừa nhiều bệnh. Mục tiêu của nghiên cứu này nhằm cải tiến môi trường nhân giống và cơ chất nuôi trồng nấm đầu khỉ. Nguồn cacbon phù hợp nhất cho hệ sợi nấm đầu khỉ sinh trưởng là glucose. Điều kiện dinh dưỡng được tối ưu theo phương pháp một nhân tố. Nguồn nitrogen tối ưu là cao nấm men, ammonium nitrate và ammonium sulfate. Môi trường cải tiến để nấm đầu khỉ tăng tốc độ sinh trưởng hệ sợi gồm khoai tây 200g, glucose 20g, cao nấm men 5g, agar 15g cho một lít. Nấm đầu khỉ cho năng suất sinh học cao (65-69%) khi được nuôi trồng trên cơ chất (89% mùn cưa, 1% bột CaCO3) bổ sung 10% cám gạo hoặc bột ngô. Kết quả của nghiên cứu này cung cấp thông tin hữu ích trong nhân giống và nuôi trồng nấm đầu khỉ trên quy mô công nghiệp.

Thí nghiệm này được tiến hành với mục đích tìm được chủng vi nấm từ các mẫu bánh men rượu thu tại Nga Sơn và Hậu Lộc (Thanh Hoá)có khả năng đường hoá cao và sinh trưởng tốt trong điều kiện bình thường để tăng năng suất rượu, rút ngắn thời gian ủ trong quá trình sản xuất rượu. Nội dung nghiên cứu bao gồm phân lập các chủng nấm mốc từ men rượu cổ truyền, khảo sát khả năng sinh enzyme amylase, khảo sát khả năng đường hóa, đánh giá ảnh hưởng điều kiện nuôi cấy đến khả năng sinh enzyme amylase, định danh chủng nấm mốc phân lập được theo các phương pháp được mô tả bởi Xu-Cong & cs., 2012; Scheherazed & cs., 2016; Samson & Hoekstra, 2002. Kết quả của thí nghiệm đã phân lập được 17 chủng nấm mốc có khả năng thuỷ phân tinh bột, hoạt độ amylase từ 2,0 đến 4,5 U/ml. Trong số đó 2 chủng nấm mốc NS1.1 và HL2 tạo dịch rỉ đường nhanh và nhiều nhất trên khối nếp ủ. Hàm lượng đường trong dịch thu được từ khối ủ cơm rượu với chủng NS1.1 đạt 7,02µM, với chủng HL2 đạt 6,18µM. Nhiệt độ thích hợp cho các chủng nấm được tuyển chọn biểu hiện hoạt tính dao động từ 25-35C, tốt nhất tại 30C. Kết quả so sánh trình tự nucleotide 18S rRNA cho thấy chủng 1,1 có độ tương đồng 99% với chủng Rhizopus oryzea 150138 và được đặt tên là Rhizopus oryzaeNS1.1.

Mục đích của nghiên cứu này là xác định ảnh hưởng của việc bổ sung các chất hữu cơ trong môi trường nuôi cấy đến sự phát triển của chồi con tách từ cụm protocorm của lan Hoàng thảokèn. Các chồi con kích thước 1cm được cấy vào môi trường MS có bổ sung các dịch nghiền củ khoai tây, đậu xanh nảy mầm, chuối, củ đậu hoặc nước dừa với lượng 50 g/l hoặc 50 ml/l. Chiều cao chồi và hình thái chồi được thu nhận và sử dụng để đánh giá hiệu quả của các dịch hữu cơ sau 6-8 tuần nuôi cấy. Kết quả cho thấy dịch nghiền của của khoai tây, đậu xanh nảy mầm, chuối và củ đậu có tác động tích cực đến sự phát triển của chồi con in vitro. Việc kết hợp 50 g/l khoai tây và 10 g/l đậu xanh nảy mầm hoặc 50 g/l củ đậu và 0,5 g/l than hoạt tính cho kết quả kích thích chồi phát triển tốt hơn khi sử dụng môi trường chỉ bổ sung 50 g/l khoai tây hoặc củ đậu. Đây là nghiên cứu đầu tiên chỉ ra ảnh hưởng của dịch củ đậu đến sự phát triển chồi lan in vitro. Kết quả của nghiên cứu này có thể được sử dụng trong sản xuất nhân giống in vitrocây lan Hoàng thảo kèn nhằm rút ngắn thời gian tạo cây hoàn chỉnh cho chồi in vitro.

Chất lượng nấu nướng và ăn uống của gạo bao gồm hàm lượng amylose (AC) và độ gền gel (GC) là các tiêu chí quan trọng quyết định giá thành gạo xuất khẩu của Việt Nam. Các đặc tính này chủ yếu phụ thuộc vào thành phần amylose trong nội nhũ hạt gạo và do gen Waxyquy định. Mục đích của nghiên cứu này là xác định ảnh hưởng của đột biến điểm G/T ở gen Waxyvới AC và GT ở một số mẫu giống lúa của Việt Nam. Nghiên cứu tiến hành đánh giá trên 64 mẫu giống lúa thu; kết quả phân tích được 26 mẫu giống có AC cao, 5 mẫu giống có AC trung bình; 20 mẫu giống có AC thấp; 2 mẫu giống có AC rất thấp và 11 mẫu giống có AC xếp vào nhóm lúa nếp. Kết quả đánh giá GC cũng phân loại mẫu giống gồm 25 mẫu giống rất cứng; 1 mẫu giống cứng; 13 mẫu giống trung bình; 11 mẫu giống mềm và 14 mẫu giống rất mềm. Phân tích sử dụng chỉ thị CAPS (Cleaved amplified polymorphic sequence) đã phát hiện 31 mẫu giống mang SNP loại G tương ứng với alen Wxavà 33 mẫu giống mang SNP loại T tương ứng với alen Wxb. So sánh kết quả xác định kiểu gen và kiểu hình cho thấy chỉ thị PCR-AccI xác định alen Wxbcủa gen Waxycó độ chính xác cao cần ứng dụng trong công tác chọn tạo giống lúa có hàm lượng amylose trung bình chất lượng cao.

Gà Liên Minh là giống gà bản địa, mang nhiều đặc tính quý, gắn liền với sự phát triển kinh tế của người dân thôn Liên Minh, xã Trân Châu, huyện Cát Hải, thành phố Hải Phòng. Mục đích của nghiên cứu này là xác định mối quan hệ giữa đa hìnhnucleotidegen Insulin (INS) và protein liên kết với yếu tố sinh trưởng giống Insulin(IGFBP2) với khối lượng cơ thể gà Liên Minh. Khối lượng cơ thể được theodõitheohình thức cá thểtừ 01 ngày tuổi đến 20 tuần tuổi. ADN tổng số được tách chiếttừ mẫu máuvà phân tích đa hình nucleotide đơn (SNP) bằng phương pháp PCR-RFLP. Tại vị trí đa hình INS/3917 tần số alen A (0,65) và alen G (0,35);tại vị trí đa hình IGFBP2/639 tần số alen A (0,46) và G (0,54). Mối liên quan giữa kiểu gen và khối lượng cơ thể đã được tìm thấy, gà mái mang kiểu gen GG gen INS/3917 cho khối lượng cơ thể lớn hơn ở tuần 14, 16, còn gà trống mang kiểu gen GG cho khối lượng lớn hơn tại tuần18 (P <0,05). Gà mái mang kiểu gen AA gen IGFBP2/639 cho khối lượng cơ thể lớn hơn so với hai kiểu gen còn lại ở tuần thứ 20 (P <0,05). Kết quả nghiên cứu này gợi ý các alen/kiểu gen có lợi có thể hỗ trợcải thiện năng suất trong quá trình chọn lọc và phát triển giống gà Liên Minh.

Nấm Trichodermađược đánh giá là chi nấm có tiềm năng trong việc tạo chế phẩm sinh học do chúng an toàn và có khả năng đối kháng mạnh với nhiều loài nấm bệnh. Mục tiêu của nghiên cứu này là đánh giá khả năng kháng nấm P. digitatumcủa dịch nuôi nấm Trichodermanhằm tìm kiếm các chủng nấm có tiềm năng ứng dụng vào sản xuất chế phẩm sinh học kháng nấm P. digitatumgây thối quả cam. Trong nghiên cứu này, 20 mẫunấm Trichoderma(Tr.HG1 - Tr.HG20) đã được phân lập từ đất trồng cam tại tỉnh Hà Giang, trong đó có 2 mẫunấm là Tr.HG6 và Tr.HG11 được đánh giá là có khả năng kháng mạnh với nấm P.digitatumgây thối quả cam(đường kính vòng kháng nấm tương ứng là 64,0 ± 1,0 và 45,3 ± 1,5mm). Dựa trên đặc điểm hình thái và trình tự vùng ITS của rDNA, 2 mẫunấm Tr.HG6 và Tr.HG11 được xác định thuộc loài Trichoderma asperellum.Trên môi trường PDB, sau 72 giờ nuôi cấy ở 30C, dịch nuôi cấy 2 chủng T. asperellumTr.HG6 và Tr.HG11 thể hiện hoạt tính kháng P. digitatummạnh nhất(đường kính vòng kháng nấm tương ứng là 64,0 và 45,3mm). Dịch nuôi cấy chủng T. asperellumTr.HG6 có đặc tính bền nhiệt, giữ được hoạt tính cao ở 50C. Đồng thời, dịch nuôi cấy chủng Tr.HG6 thể hiện hoạt tính ức chế khả năng gây bệnh của nấm P. digitatumtrên cam. Nghiên cứu này đã tuyển chọn được 2 chủng nấm T. asperellumTr.HG6 và Tr.HG11 có khả năng kháng nấm P.digitatummạnh và có tiềm năng ứng dụng trong việc sản xuất chế phẩm sinh học.

Cúc Bách nhật (Gomphrena globosaL.) là một trong những giốnghoa đẹp, được trồng phổ biến ở Việt Nam và nhiều nước trên thế giới.Nghiên cứu này được thực hiện nhằmmục đích đánh giá tác độngcủa nano bạcđến quá trình nhân giống in vitrocúc Bách nhật từ lá. Các nồng độ nano bạc khác nhau (2, 4, 6, 8 và 10ppm)được bổ sung vào môi trườngở tất cả các giai đoạncủa quá trình nuôi cấy in vitro.Kết quảnghiên cứu cho thấy, môi trường cảm ứng tạo mô sẹo từ mảnh lá invitrocúc Bách nhậtcó bổ sung 4-6ppm nano bạc cho tỷ lệ mẫu tạo mô sẹo đạt 100%, mô sẹo mềm, trắng ngà, phát triển rộng khắp bề mặt mẫu lá sau 4 tuần nuôi cấy; mô sẹo cúc Bách nhật nuôi trong môi trường tái sinh chồi bổ sung thêm 4ppm nano bạc cho hiệu quả tái sinh chồi tốt nhất với 100% mẫu tạo chồi, số chồi trung bình đạt 5,32 chồi/mẫu, chiều cao trung bình chồi đạt 2,36cm, chồi mập, đồng đều, phát triển khỏe; môi trường nhân nhanh chồi bổ sung thêm 6ppm nano bạccho hệ số nhân chồi cúc Bách nhật cao nhất đạt 8,36 chồi/mẫu, chất lượng chồi tốt;môi trườngra rễ thích hợp nhất của chồi cúc Bách nhật in vitrolà môi trường có bổ sung 8ppmnano bạc, với tỷ lệ chồi ra rễ đạt 100%, số rễtrung bìnhđạt 4,08 rễ/chồi, chiều dài rễ trung bình đạt 4,16cm sau 4 tuần nuôi cấy.

Giống khoai tầng vàng (Colocasia esculenta(L.) Schott) thuộc nhóm khoai sọ, đây là một loại khoai đặc sản bản địa của huyện Thanh Sơn, tỉnh Phú Thọhiệnđang bị thoái hóa do việc nhân giống vô tính qua nhiều thế hệ, mụctiêu của nghiên cứu nhằmnhân nhanh in vitrođểphục tráng giống khoai tầng vàng này. Mắt ngủ của củ khoai tầng vàng trưởng thành được sử dụng làm vật liệu để nuôi cấy tạo mẫu sạch in vitro. Chồi in vitrođược hình thành sau quá trình nuôi cấy khởi động được cắt để cấy sang môi trường nhân nhanh MS có bổ sung các chất điều hoà sinh trưởng khác nhau nhằm tìm ra môi trường phù hợp nhất để nhân nhanh chồi. Chồi sau quá trình nhân nhanh được cấy chuyển sang môi trường ra rễ MS có bổ sung các chất điều hoà sinh trưởng thuộc nhóm auxin. Kết quả nghiên cứu cho thấy môi trường nhân nhanh tối ưu đối với chồi khoai tầng vàng là môi trường MS + 1,0 mg/lBAP cho hệ số nhân cao với 9,65 chồi/mẫu. Môi trường ra rễ phù hợp nhất với các chồi in vitrolà môi trường MS + 0,3 mg/lα-NAA cho tỉ lệ ra rễ 100%, số lượng rễ nhiều, rễ mập, nhiều lông hút. Ra ngôi trên giá thể đất + xơ dừa (1:1) cho tỉ lệ cây sống đạt 90%, cây phát triển tốt và bắt đầu ra lá mới sau 2 tuần ra ngôi.

Nghiên cứu này được thực hiện nhằm tìm kiếm các chủng vi khuẩn sinh lactic và ứng dụng trong việc bảo quản nấm sò, cũng như nâng cao giá trị dinh dưỡng của loại nấm này. Các chủng vi khuẩn lactic được phân lập, tuyển chọn trên môi trường MRS lỏng và đánh giá khả năng lên men nấm sò. Kết quả nghiên cứu chỉ ra rằng, có 06 chủng vi khuẩn (D1.1, D1.2, D1.3, D2.1, D2.2, N2.2) mang các đặc điểm của chi Lactobacillusđã được phân lập. Thông qua việc sử dụng phương pháp xác định lượng axit theo độ Therner, vi khuẩn D2.1 và D2.2 được xác định có khả năng sinh axit lactic nhiều nhất với 19,17 mg/ml (D2.1) và 19,38 mg/ml (D2.2) sau 72 giờ nuôi. Hai chủng này đều sinh trưởng, phát triển tốt trên dịch chiết nấm và đạt mật độ cao nhất sau 16-24 giờ nuôi cấy. Chủng vi khuẩn D2.1 và D2.2 được sử dụng để lên men nấm sò. Sản phẩm có màu sắc, mùi vị hấp dẫn và đảm bảo đủ tiêu chí vi sinh về Salmonella sp. và E. coli. Sản phẩm sau khi lên men được xác định hàm lượng carbohydrate tổng số bằng phương pháp phenol-sulfuric axit và lượng protein thô bằng phương pháp Kjeldahl. Kết quả cho thấy, vi khuẩn tuyển chọn chỉ làm giảm lượng protein của nấm là 2,4% (D2.1) và 5,3% (D2.2); Đối với lượng cacbohydrate có trong nấm, chủng D2.1 làm giảm 7,73%, còn chủng D2.2 làm giảm 9,32%.

Màng sinh học được tạo bởi các vi sinh vật sốngbám dính và liên kết với nhau trên bề mặt cơ chất. Hệ thống màng sinh học đã được nghiên cứu, ứng dụng trong nhiều lĩnh vực khác nhau, đặc biệt là xử lý ô nhiễm môi trường. Nghiên cứu này nhằm tìm kiếm và xác định các chủng vi ktrahuẩn có khả năng tạo màng sinh học định hướng ứng dụng trong xử lý nước thải làng nghề. Từ 15 mẫu nước thải thu thập tại làng bún Khắc Niệm, Bắc Ninh, 23 chủng vi khuẩn có khả năng tạo màng sinh học đã được phân lập và xác định đặc tính bằng phương pháp cấy trải trên môi trường LB. Trong đó, 7 chủng vi khuẩn có khả năng tạo màng sinh học tốt nhất gồm B22.5, B22.8, B22.9, B22.10, B22.11, B22.18 và B22.20 đều có khả năng đối kháng với 4 hoặc 5 chủng vi khuẩn kiểm định; 4 chủng có khả năng nhũ tương hóa dầu ăn cao đạt trên 60%. Chủng vi khuẩn đại diện B22.9 đã được xác định thuộc chi Bacillus spp.,vi khuẩn gram dương, có khả năng hình thành màng sinh học tốt nhất trong môi trường có bổ sung glucose hoặc fructose, ở nhiệt độ 37C, pH 7.

Bệnh xoăn vàng lá là một trong những bệnh hại nghiêm trọng nhất đối với cà chua ở Việt Nam. Để phòng trừ bệnh này, việc sử dụng giống kháng bệnh là biện pháp hữu hiệu nhất. Cho đến nay 5 gen kháng bệnh xoăn vàng lá đã được phát hiện là Ty1, Ty2, Ty3, Ty4 vàty5. Các chỉ thị phân tử liên kết với các gen trên cũng đã được phát hiện, giúp cho việc chọn lọc gen kháng trở nên thuận lợi và chính xác. Trong nghiên cứu này,chỉ thị TG97 và P6-25 được sử dụng để xác định và chọn lọc gen kháng đồng hợp tử Ty1của quần thể F2(H12 ×AVRDC188) và Ty3của quần thể F2(H12 ×AVRDC195). Kết quả, 7 cá thể chứa gen Ty1và 4 cá thể chứa gen kháng Ty3 đã được chọn. Các cá thể chứa gen Ty1và Ty3được hỗn hạt, trồng và cho tự thụ nhiều thế hệ, đến thế hệ F7 tiến hành chọn dòng. Qua đó, chúng tôi chọn được hai dòng ưu tú đặt tên là TP130 chứa gen Ty1và TP135 chứa gen Ty3. Hai dòng TP130 và TP135 được khảo nghiệm và đánh giá khả năng kháng bệnh xoăn vàng lá bằng lây nhiễm nhân tạo. Kết quả thấy rằng các dòng đều cho năng suất cao, ổn định và kháng tốt với bệnh xoăn vàng lá.

Lactoferrin (LF) là một loại glycoprotein thuộc họ protein trasferrin với chức năng chung là vận chuyển sắt trong máu. Lactoferrin có khả năng giúp tăng cường hệ miễn dịch, có khả năng kháng khuẩn, chống oxy hóa, kháng u và kháng virus. Gen mã hóa lactoferrin có nguồn gốc từ bò sau khi tối ưu mã di truyền đã được biểu hiện thành công ở chủng P. pastoris KM71H - 3 trên môi trường 2xMMP. Mục tiêu của nghiên cứu này nhằm khảo sát ảnh hưởng của một số điều kiện lên men: nồng độ giống cấp ban đầu (tương đương giá trị OD600từ 0,5-2,0), nhiệt độ nuôi (20C, 24C, 28C), pH môi trường (5,5-7,5) đến khả năng biểu hiện LF. Mức độ biểu hiện protein LF được đánh giá bằng phương pháp điện di SDS-PAGE và Dot – blot. Kết quả điện di SDS - PAGE và Dot-blot cho thấy LF được biểu hiện tốt trong môi trường 2xMMP ở nhiệt độ 28C, pH 6,0 và mật độ giống cấp ban đầu tương đương giá trị OD600 0,5.

Để chọn tạo được các giống lúa có năng suất cao, chất lượng tốt nhằm đảm bảo an ninh lương thực trong bối cảnh diện tích trồng lúa ngày càng giảm do quá trình đô thị hóa và sự chuyển đổi cơ cấu nông nghiệp hiện nay tại Việt Nam,các thông tin di truyền ở mức độ phân tử là rất cần thiết. Phân tích các locus tính trạng số lượng (QTLs)một số tính trạng nông học với các giống lúa đang được trồng tại Việt Nam đã được thực hiện thông qua việc phân tích số liệu chiều cao cây (CC), số nhánh (SN) và khối lượng chất khô tổng số(CK) sử dung phần mềm QTL Cartographer version 2,5. Kết quả đã xác định được 12 QTLs cho các tính trạng chiều cao cây, số nhánh và khối lượng chất khô tổng số nằm trên các nhiễm sắc thể số 1, 2, 4, 7, 9 và 10. QTL tính trạng chiều cao cây nằm trên nhiễm sắc thể số 2 là QTL mạnh có giá trị LOD và phần trăm biến động kiểu hình do ảnh hưởng của QTL này ở mức cao (5,23 và 39,81%) và cũng đã được công bố trong một số nghiên cứu độc lập khác. Các kết quả này sẽ cung cấp thông tin hữu ích cho các nhà chọn tạo giống lúa và sẽ là cơ sởquan trọng cho các nghiên cứu tiếp theo nhằm xác định gen quy định tính trạng chiều cao cây với các giống lúa được trồng tại Việt Nam.