Tập 15 Số 2 (2017)

Nghiên cứu này nhằm đánh giá ảnh hưởng của thời gian cấy và mật độ cấy đến sinh trưởng và năng suất giống lúa cảm quang Bao thai lùn trong điều kiện vụ mùa ở Đồng bằng sông Hồng. Lúa được gieo cùng một ngày (02/7/2016) nhưng cấy ở các thời gian khác nhau. Thí nghiệm hai yếu tố, bố trí theo khối ngẫu nhiên đầy đủ gồm 3 thời gian cấy: T1 - cấy ngày 22/07/2016 (cây 20 ngày tuổi), T2 - cấy ngày 05/08/2016 (cây 35 ngày tuổi), T3 - cấy ngày 20/08/2016 (cây 50 ngày tuổi) và hai mức mật độ cấy: M1 - cấy 35 cây/m2, M2 - cấy 45 cây/m2. Kết quả nghiên cứu cho thấy thời gian cấy ảnh hưởng rõ rệt đến chiều cao cây, số nhánh, chỉ số diện tích lá (LAI) và chất khô tích lũy của giống lúa Bao thai lùn. Thời gian cấy có ảnh hưởng đến thời gian sinh trưởng của lúa qua các giai đoạn theo dõi. Tăng mật độ cấy làm tăng số nhánh/m2và chất khô tích lũy nhưng không ảnh hưởng đáng kể đến chiều cao cây và chỉ số diện tích lá (LAI). Cấy muộn hơn làm giảm năng suất và các yếu tố cấu thành năng suất như số bông/m2, tỷ lệ hạt chắc, khối lượng nghìn hạt nhưng không ảnh hưởng đến số hạt/bông. Mật độ cấy trong thí nghiệm ảnh hưởng rõ rệt đến số bông/m2nhưng ít ảnh hưởng đến các yếu tố cấu thành năng suất khác và năng suất thực thu.

Cà gai leo (Solanum procumbensLour.) là cây thuốc quý của Việt Nam, có tác dụng giải độc gan tốt nhất hiện nay. Nghiên cứu của chúng tôi góp phần hoàn thiện dữ liệu khoa học về đặc điểm thực vật học của cà gai leo cho danh lục các loài thực vật ở Việt Nam, làm cơ sở nhận biết cho người thu mẫu đồng thời cũng đưa ra biện pháp kỹ thuật trồng cà gai leo tại Gia Lâm, Hà Nội. Nghiên cứu của chúng tôi còn cho thấy: cà gai leo sinh trưởng tốt nhất vào vụ xuân - hè tại Gia Lâm, Hà Nội, giá thể trồng phù hợp là đất phù sa: mùn vỏ keo (1: 1), khoảng cách trồng 0,25 x 0,25 m, nhân giống bằng giâm cành bánh tẻ đáp ứng được nhu cầu tạo cây giống nhanh, số lượng lớn, vào mọi thời điểm trong năm.

Thí nghiệm chậu vại thiết kế theo kiểu khối ngẫu nhiên đầy đủ với 5 lần nhắc lại được thực hiện tại Học viện Nông nghiệp Việt Nam trong vụ mùa 2016 nhằm tìm hiểu khả năng quang hợp và vận chuyển hydrat carbon không cấu trúc của dòng lúa cực ngắn ngày DCG72 ở 3 mức kali bón (không bón - K0: 0 g K2O/chậu; thấp - K1: 0,5 g K2O/chậu và cao - K2: 1,0 g K2O/chậu), giống Khang dân 18 (KD18) được sử dụng làm đối chứng. Kết quả nghiên cứu cho thấy cường độ quang hợp của 2 dòng/giống ở giai đoạn chín sáp tương quan với năng suất cá thể và tăng từ mức bón K0 lên K1, tiếp tục tăng mức bón lên K2 dòng DCG72 giảm do diện tích lá và hàm lượng diệp lục trong lá giảm, trong khi giống KD18 không giảm. Khả năng vận chuyển hydrat carbon không cấu trúc của 2 dòng/giống tại mức K1 cao hơn so với K0 và K2, ở mức K1 dòng DCG72 đạt cao hơn so với KD18. Năng suất cá thể tăng từ mức K0 lên K1 ở cả 2 dòng/giống, tiếp tục tăng lên mức K2 làm giảm chỉ tiêu này ở dòng DCG72 và không làm tăng ở giống KD18. Dòng DCG72 có năng suất cá thể tương đương với KD18 ở mức K0, cao hơn so với KD18 ở mức K1 là do số hạt/bông, tỷ lệ hạt chắc và khối lượng 1.000 hạt cao. Tại mức bón K2 dòng DCG72 có khả năng quang hợp và vận chuyển sản phẩm quang hợp thấp nên có số hạt/bông và tỷ lệ hạt chắc thấp, do đó năng suất cá thể thấp hơn so với KD18.

Cây vừng (Sesamum indicum L.) là cây lấy dầu quan trọng và dầu có chất lượng cao, giàu chất chống oxy hóa. Nghiên cứu mối quan hệ di truyền của các mẫu giống vừng có ý nghĩa quan trọng đối với bảo tồn và sử dụng nguồn gen, tuy nhiên ứng dụng chỉ thị phân tử trong nghiên cứu cây vừng còn rất hạn chế.Trong nghiên cứu này, chúng tôi trình bày kết quả phân tích đa dạng di truyền của 56 mẫu giống vừng dựa vào mức độ đa hình của chỉ thị phân tử. Nghiên cứu sử dụng 15 chỉ thị (10 chỉ thị SSR và 5 chỉ thị SRAP), trong đó có 3 chỉ thị đơn hình và 12 chỉ thị đa hình với tổng số 34 allen đa hình, chiếm tỷ lệ trung bình 2,3 allen trên một locus. Tỷ lệ băng đa hình dao động từ 66,7 - 100% và đạt bình quân là 80,9%. Hệ số tương đồng di truyền của 56 mẫu giống vừng dao động từ 0,52 - 0,97, ở mức tương đồng 0,70 đã chia 56 mẫu giống thành 7 nhóm, trong đó nhóm 1 nhiều nhất với 35 mẫu giống, tiếp theo là nhóm 2 với 17 mẫu giống.

Trong nghiên cứu này,kỹ thuật RT-PCR và giải trình tự gen đã được sử dụng để xác định sự có mặt của porcine deltacoronavirus (PDCoV) trong 18 mẫu bệnh phẩm gồm phân và ruột của lợn mắc bệnh tiêu chảy thu thập được năm 2015 tại 4 trang trại lợn nuôi tại Hà Nội và Thái Bình. Kết quả chẩn đoán cho thấy 15/18 (83,33%)mẫu bệnh phẩm cho kết quả dương tính với PDCoV. Kết quả phân tích về trình tự nucleotide và trên cơ sở giải mã trình tự đoạn gen nucleocapsid của PDCoV cho thấychủng virus PDCoV/VN/TB1/2015 trong nghiên cứu này có mức độ tương đồng về trình tự nucleotide là 99% và amino acidlà 99,5% khi so sánh với chủng virus VN-1215 tham chiếu phân lập được cùng năm 2015 tại Đồng Nai. Kết quả phân tích về cây phả hệ cho thấy chủng virus PDCoV/VN/TB1/2015 thu thập được ở Thái Bình và chủng virus VN-1215 phân lập được ở Đồng Nai năm 2015 nằm trên cùng một nhánh trên cây phả hệ và gần gũi với các chủng PDCoVphân lập được tại Hồng Kông năm 2012 và Trung Quốc năm 2014.

Với mục đích khảo sát sự lưu hành của virus cúm A (H5N6, H5N1 và H7N9) trên địa bàn 5 tỉnh biên giới phía Bắc giáp với Trung Quốc, chúng tôi đã thu thập 1.500 mẫu swab gộp của gà, vịt và chim tại 15 chợ trong thời gian từ tháng 7/2015 đến 7/2016, kiểm tra sự có mặt của virus cúm bằng phương pháp Realtime - PCR. Kết quả xác định được 343 mẫu dương tính với virus cúm typ A, chiếm tỷ lệ 22,86%; mẫu dương tính này phân bố ở cả 5 tỉnh nghiên cứu. Có 69 mẫu dương tính với virus cúm subtype H5, chiếm tỷ lệ 4,6%; phân bố ở 4 tỉnh Lạng Sơn, Quảng Ninh, Cao Bằng và Lào Cai (riêng tỉnh Lai Châu không có mẫu dương tính). Xác định virus cúm subtype N6, phát hiện 49 mẫu dương tính, chiếm tỷ lệ 3,27%. Tỷ lệ này lần lượt là Lạng Sơn 6,00%, Quảng Ninh 5,00%, Cao Bằng 2,33% và Lào Cai là 3,00%; tỉnh Lai Châu không có mẫu dương tính. Nghiên cứu đã phát hiện 7 mẫu dương tính với virus cúm gia cầm H5N1 trong tổng số 1.500 mẫu swab (0,47%) tại các tỉnh Cao Bằng, Lạng Sơn và Quảng Ninh. Chưa phát hiện thấy mẫu dương tính với virus cúm gia cầm subtype H7, N9 ở tất cả các mẫu xét nghiệm. Như vậy, cho đến thời điểm hiện tại, chưa phát hiện mẫu tại Việt Nam nhiễm virus cúm A/H7N9.

Nghiên cứu được thực hiện trên chủng virus KTY-PRRS-01 phân lập tại Việt Nam. Chủng virus KTY-PRRS-01 được cấy chuyển liên tiếp 5 đời trên môi trường tế bào Marc145 và ở mỗi đời cấy chuyển virus được kiểm tra các đặc tính sinh học và sinh học phân tử chủ yếu. Kết quả nghiên cứu cho thấy qua 5 đời cấy chuyển, khả năng nhân lên và hủy hoại tế bào của chủng virus này theo thời gian sai khác không đáng kể. Virus gây bệnh tích tế bào sau 48 giờ gây nhiễm, bệnh tích tế bào đạt 80% ở thời điểm 72 giờ và tế bào bị phá hủy hoàn toàn sau 84 giờ. Hiệu giá virus ổn định ở 5 đời cấy chuyển với giá trị hiệu giá trung bình đạt từ 3,03x106/ml đến 7,12x106/ml. Gen ORF5 và ORF7 của chủng virus nghiên cứu ở 5 đời cấy chuyển đã được giải trình tự. Kết quả so sánh trình tự nucleotide và axit amin của các gen này cho thấy không có sai khác về trình tự nucleotide cũng như axit amin ở 5 đời cấy chuyển. Như vậy, chủng virus KTY-PRRS-01 ổn định về một số đặc tính sinh học và sinh học phân tử qua 5 đời cấy chuyển.

Virus đốm trắng (WSSV) là tác nhân gây bệnh đốm trắng ở tôm nước lợ, có phổ ký chủ rộng từ cua, động vật phù du (Copepods) cho đến các loài nhuyễn thể, thủy cầm và giun nhiều tơ, đây là những vector lan truyền bệnh. Đối tượng của nghiên cứu này là con cáy đỏ (Uca sp.), một loài thuộc họ cua sống phổ biến ở vùng triều, cửa sông và quanh khu vực nguồn cấp nước vào ao lắng của các hộ nuôi tôm tại Nam Đinh, Nghệ An và Quảng Ninh. Mục đích của nghiên cứu nhằm xác định có hay không khả năng nhân virus WSSV trong cáy đỏ và lan truyền sang tôm thẻ chân trắng thông qua môi trường nước. Cáy đỏ được lây nhiễm WSSV bằng phương thức tiêm hỗn dịch chứa WSSV ở nồng độ pha loãng 10-2 lên gốc chân thứ 2 tính từ càng cáy. Kết quả nghiên cứu cho thấy, sau 107 giờ gây nhiễm cáy đỏ có kết quả dương tính với WSSV bằng phương pháp PCR, đồng thời có hiện tượng lan truyền bệnh đốm trắng do virus theo chiều ngang từ cáy đỏ sang tôm thẻ qua môi trường nước nuôi đã xảy ra sau 83 giờ tôm tiếp xúc với môi trường có cáy đỏ nhiễm WSSV. Kết quả cũng cho thấy cáy đỏ là vector mang WSSV, có thể là nguồn lây nhiễm WSSV lên tôm nuôi trong ao.

Trong nghiên cứu này, các thông số công nghệ cơ bản trong trích ly polyphenol từ lá chè Camellia sinensis(L) O. Kuntze đã được khảo sát. Kết quả chỉ ra rằng, độ ẩm nguyên liệu 5%, kích thước nguyên liệu 0,5 - 1 mm, dung môi acetone 50%, tỷ lệ nguyên liệu/dung môi 1:12, thời gian trích ly 2 giờ, nhiệt độ trích ly 450C và số lần trích ly 3 lần là thích hợp cho quá trình này. Với các thông số này, hiệu suất trích ly polyphenol đạt 84,55% so với hàm lượng trong nguyên liệu.

Cây ca cao được trồng nhiều ở các tỉnh Tây Nguyên với mục đích lấy hạt nhưng lá ca cao có chứa nhiều chất polyphenol (chất có khả năng chống oxy hóa) chưa được nghiên cứu sử dụng vào mục đích gì. Nghiên cứu này được thực hiện nhằm xác định điều kiện chiết thích hợp để thu nhận bột chiết giàu polyphenol từ lá ca caosau đo bột chiết nàyđược sử dụng để thử nghiệm khả năng hạn chế sự oxy hóa lipid trên cơ thịt cá bớp. Điều kiện chiết thích hợp được xác định như sau: dung môi chiết là 50% ethanol, nhiệt độ chiết là 75°C, thời gian chiết là 90 phút và sử dụng phương pháp chiết có sự hỗ trợ của sóng siêu âm. Bột chiết thu được trong điều kiện thích hợp có hàm lượng polyphenol tổng số, khả năng bắt gốc tự do DPPH (EC50) và tổng năng lực khử (EC50) lần lượt là 21,33 mg GAE/g chất khô; 0,05 mg/ml và 0,39 mg/ml. Kết quả thử nghiệm trên cơ thịt cá bớp cho thấy bột chiết lá ca cao có khả năng hạn chế sự oxy hóa lipid của thịt cá xay bảo quản lạnh trong 9 ngày. Nghiên cứu này cho thấy lá ca cao là nguyên liệu tiềm năng để thu nhận bột chiết giàu polyphenol, có thể ứng dụng để ngăn ngừa sự oxy hóa lipid cho sản phẩm thủy sản.

Nghiên cứu đánh giá khả năng chống oxi hóa và bảo vệ gan của dịch chiết rễ cây chùm ngây. Chuột thuần chủng BALB/c bị gây độc gan cấp bằng carbon tetrachloride (CCl4) sau đó được cho uống dịch chiết chùm ngây để đánh giá khả năng bảo vệ gan. Trong các thí nghiệm, dịch chiết rễ chùm ngây được thử nghiệm ở liều 0,5 ml/kg khối lượng cơ thể/ngày (tương ứng với 2g bột rễ/kg thể trọng) và silymarin (50 mg/kg khối lượng cơ thể/ngày). Kết quả cho thấy sau 14 ngày cho uống hoạt độ AST, ALT, LDH và bilirubin toàn phần trong huyết thanh giảm xuống tương tự so với các lô chuột uống silymarin. Kết quả phân tích vi thể và đại thể gan chuột cho thấy dịch chiết chùm ngây có hiệu quả bảo vệ tích cực tương tự như silymarin. Kết quả thu được từ nghiên cứu này đã mở ra khả năng sử dụng dịch chiết từ rễ cây chùm ngây để làm thuốc bảo vệ gan.

Nghiên cứu này nhằm mục đích đánh giá sự hài lòng về chất lượng dịch vụ cung cấp điện; xác định và phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến sự hài lòng của các hộ gia đình sống ở thành phố Hưng Yên đối với các dịch vụ của công ty Điện lực Hưng Yên. Nghiên cứu đã khảo sát 110 hộ sử dụng điện theo 27 tiêu chí thuộc 6 nhóm thể hiện chất lượng dịch vụ: thái độ phục vụ,giá điện,tiếp thu ý kiến,cung cấp thông tin,thanh toán tiền điện và thời gian cung cấp điện. Phương pháp phân tích nhân tố khám phá (EFA) với thang đo Likert, hệ số Cronbach’s alpha và mô hình hồi quyđược sử dụngđể xác định, lựa chọn và phân tích mức độ hài lòng, các yếu tố ảnh hưởng đến sự hài lòng của khách hàng về chất lượng dịch vụ cung cấp điện của công ty Điện lực HưngYên. Kết quả nghiên cứu cho thấy, sự hài lòng của các hộ gia đình tại thành phố Hưng Yên về chất lượng dịch vụ cung cấp điện của công ty Điện lực Hưng Yên ở mức trung bình. Trong 6 nhóm yếu tố thì 4 nhóm yếu tố:thời gian cung cấp điện, tiếp thu ý kiến,thái độ phục vụ và cung cấp thông tin cho hộ gia đình có ảnh hưởngđến sự hài lòng của khách hàng.

Sản xuất cà phê của các hộ nông dân ở tỉnh Đắk Lắk gặp nhiều rủi ro, gây thiệt hại nặng nề cho người sản xuất trong thời gian qua. Nghiên cứu đã tiến hành thu thập thông tin của 300 hộ dân tại hai huyện Buôn Đôn và Krông Năng, các phương pháp thống kê mô tả và phương pháp so sánh được sử dụng chủ yếu trong phân tích. Nghiên cứu thực hiện nhằm phân tích các nội dung về rủi ro chủ yếu như: rủi ro trong sản xuất, rủi ro về thị trường, rủi ro về tài chính trong sản xuất kinh doanh cà phê của hộ nông dân. Qua phân tích nghiên cứu cũng chỉ ra mức độ thiệt hại do các yếu tố rủi ro gây ra và đưa ra các khuyến nghị để các hộ nông dân sản xuất cà phê ở địa bàn thực hiện nhằm giảm thiểu rủi ro, khuyến nghị đó tập trung vào việc hộ nông dân cần mua bảo hiểm sản xuất và thực hiện liên kết trong sản xuất.

Nghiên cứu này được thực hiện nhằm phân tích khả năng tham gia các mô hình liên kết trong sử dụng ngô làm thức ăn chăn nuôi đối với các hộ chăn nuôi lợn ở Sơn La. Số liệu phục vụ nghiên cứu được thu thập thông quan phỏng vấn trực tiếp từ 690 hộ nông dân chăn nuôi lợn ở các huyện Vân Hồ, Mộc Châu và Mai Sơn (Sơn La). Kiểm định Chi-Bình phương được sử dụng để kiểm định sự khác nhau về đặc điểm giữa các nhóm hộ có tham gia liên kết và không tham gia liên kết. Phân tích hồi quy Probit được sử dụng để phân tích các nhân tố có ảnh hưởng đến khả năng tham gia liên kết trong sử dụng ngô làm thức ăn chăn nuôi của hộ. Kết quả nghiên cứu cho thấy có sự khác biệt đáng kể về lợi ích kinh tế giữa hộ tham gia các mô hình liên kết trong sử dụng ngô làm thức ăn chăn nuôi với hộ không tham gia.Một kết quả khác của nghiên cứu cũng đã chỉ ra rằng các nhân tố như trình độ, giới tính, dân tộc, quy mô sản xuất, địa vị xã hội có ảnh hưởng thuận chiều đến khả năng tham gia liên kết trong sử dụng ngô làm thức ăn chăn nuôi của hộ, trong đó ảnh hưởng của quy mô sản xuất là đáng kể nhất. Các nhân tố có ảnh hưởng ngược chiều đến khả năng tham gia liên kết của hộ là độ tuổi của chủ hộ và số nhân khẩu của hộ. Một số khuyến nghị về việc hoàn thiện thể chế để tăng tính bền vững và tăng khả năng tham gia của hộ chăn nuôi lợn vào các mô hình liên kết trong sử dụng ngô làm thức ăn chăn nuôi được đề cập ở phần cuối của nghiên cứu.

Để doanh nghiệp phát triển, việc xác định và đánh giá tác động của các nhân tố ảnh hưởng đến tình hình sản xuất kinh doanh của các doanh nghiệp rất quan trọng. Nghiên cứu sử dụng kết quả khảo sát của 103 doanh nghiệp nhỏ và vừa trên địa bàn tỉnh Hải Dương nhằm xác định và lượng hóa tác động của các nhóm nhân tố đến sản xuất kinh doanh của các doanh nghiệp này. Phương pháp phân tích nhân tố khám phá với kiểm định KMO và hệ số Cronbach's Alpha được sử dụng để xác định tầm quan trọng của từng nhân tố. Kết quả cho thấy nhóm nhân tố về nội lực của doanh nghiệp có tác động mạnh nhất đến kết quả hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp, tiếp theo là vốn và nhóm nhân tố chính sách. Dựa trên kết quả này, các khuyến cáo chính sách đã được tác giả đề xuất cho địa bàn nghiên cứu.

Nghiên cứu được thực hiện tại vùng ven thành phố Nam Định nhằm: (i) Phân tích thay đổi và nguyên nhân thay đổi sinh kế của hộ nông dân vùng ven; (ii) Đưa ra một số đề xuất giúp nông dân lựa chọn thay đổi sinh kế trong thời gian tới. Nghiên cứu tập trung vào thay đổi hoạt động sinh kế với thôngtin từ khảo sát 180 hộ nông dân trong vùng. Kết quả cho thấy các hộ vùng ven dựa vào 4 nhóm hoạt động chính là (1)Nông nghiệp; (2)Công nhân và làm thuê; (3) Thương mại và dịch vụ; (4)Hoạt động khác. Thay đổi hoạt đông sinh kế dẫn đến thay đổi cơ cấu hộ nông dân vùng ven. Tỷ lệ các hộ dựa chủ yếu vào nông nghiệp giảm từ 52,11% năm 2011 xuống còn 40,53% năm 2015. Tỷ lệ các hộ chủ yếu hoạt động nhóm 2 và 3 tăng từ 34,37 lên 52,54%. Tỷ lệ nhóm 4 giảm từ 13,18 xuống 7,13%. Số lượng nghề kiếm sống, thu nhập và điều kiện sống của các hộ đã tăng lên. Các yếu tố chủ yếu ảnh hưởng tới thay đổi sinh kế hộ gồm thiên tai dịch bệnh; Phát triển đô thị; Các chính sách hỗ trợ; Thay đổi vốn sinh kế và ý thức của hộ. Một số đề xuất gồm: Cung cấp đầy đủ thông tin để tránh rủi ro cho hộ; Thay đổi hoạt động sinh kế phù hợp với thay đổi đô thị trung tâm thành phố; Hỗ trợ nông dân cải thiện vốn sinh kế; Thúc đẩy nông dân sáng tạo thay đổi sinh kế; Hoàn thiện một số chính sách và quy định liên quan tới hộ nông dân.