Tập 16 Số 2 (2018)

Nhện bắt mồi Paraphytoseius cracentis (Acari: Phytoseiidae) là một loài thiên địch của bọ trĩđược tìm thấy phổbiến trên một số loại rau như đậu rau, dưa chuột, bầu bí, cà pháo, ớt… tại vùng đồng bằng sông Hồng. Tuy nhiên,thông tin về loài nhện bắt mồi này tại Việt Nam và trên thế giới còn rất ít, chủ yếu về định loại và phạm vi phân bố. Chính vì vậy,mục đích của nghiên cứu này là mô tả đặc điểm hình thái và sinh học của nhện bắt mồi P. cracentis trên hai loại vật mồi: bọ trĩ Frankliniella occidentalis(Thysanoptera: Thripidae) và nhện kho Carpoglyphus lactis (Acari: Acaridae) ở nhiệt độ 29ºC, ẩm độ 75%. Kết quả cho thấy nhện bắt mồi P. cracentis ăn nhện kho C. lactiscó kích thướccác phaphát dục tương tự như khi ăn bọ trĩ F. occidentalis.Thời gian trước trưởng thànhở nhện cáivà nhện đực củanhện bắt mồiăn nhện kho C. lactislần lượt là4,24 và 4,26ngày không khác biệt rõ rệt khi chúng ăn bọ trĩlà 4,23 ngày với nhện cái và 4,26 ngày với nhện đực. Tuy nhiên, số trứng đẻ hàng ngày và tổng số trứng đẻ của nhện cái P. cracentisnuôi bằng nhện kho C. lactis(lần lượt là 1,62 quả/nhện cái/ngày và 18,48 quả/nhện cái) cao hơn rõ rệt so với số trứngđẻ hàngngày (1,24 quả/nhện cái/ngày) và tổng trứng đẻ (13,77 quả/nhện cái) của nhện cáiăn bọ trĩ. Tỷ lệ tăng tự nhiên của nhện băt mồi P. cracentisăn nhện kho (0,215 nhện cái/nhện cái/ngày)cũng cao hơn rõ rệt so với cá thể ăn bọ trĩ (0,189nhệncái/nhện cái/ngày). Từ kết quả trên cho thấy nhện bắt mồi P. cracentis có khả năng phát triển quần thể tốt khi ăn bọ trĩ F. occidentalisvà loài nhện bắt mồi này có thể nhận nuôi hàng loạt trên vật mồi thay thế là nhện kho C. lactis.

Bảy dòng/giống lạc (DM1, DM2, DM3, DM4, HL11, HL22 và LDDL) do Viện Di truyền Nông nghiệp lai tạo và nhập nội được đánh giá về khả năng sinh trưởng và các chỉ tiêu sinh lý khi bị hạn ở giai đoạn cây con. Thí nghiệm được bố trí ngẫu nhiên hoàn toàn trong nhà lưới với các cây trồng trong chậu. Hạn nhân tạo được xử lý bằng cách dừng tưới nước khi cây được 15 ngày tuổi và dừng gây hạn khi áp suất thẩm thấu của đất đạt -80 KPa. Trong khi đó độ ẩm của đất được duy trì ở 70% độ ẩm bão hòa cho công thức đối chứng và ở giai đoạn không gây hạn. Kết quả cho thấy, hạn đã ức chế sinh trưởng và quang hợp, thoát nước và làm giảm mạnh khối lượng khô của lạc ở giai đoạn cây con. Sự suy giảm các chỉ số này cũng khác nhau ở các giống khác nhau. Các chỉ số có quan hệ chặt với khối lượng khô của lạc khi bị hạn ở giai đoạn cây con bao gồm: chỉ số độ nhạy cảm hạn (DSI); hiệu suất chịu hạn (DTE) và hệ số chịu hạn (DTI) với hệ số tương quan ở giai đoạn bị hạn và giai đoạn hồi phục tương ứng là r = -0,55*và r = -0,602**; r = 0,55*và r = 0,83**; r = 0,53*và r = 0,98**(dấu *và **tương ứng với p = 0,05 và p = 0,01); Trong khi đó, chỉ số bền vững của chlorophyll (CSI) có hệ số tương quan thấp với khối lượng khô và không phản ánh khả năng chịu hạn của 7 giống lạc nghiên cứu. Trong các dòng giống nghiên cứu, giống HL22 và dòng DM4 có khả năng chịu hạn tốt nhất.

Nghiên cứu này nhằm đánh giá tình trạng vệ sinh tại cáccơ sở giết mổ(CSGM) lợn của tỉnh Lâm Đồng. Tổng số 24CSGM thuộc 3 địa phương đại diện của tỉnh được chọn để điều tra. Nhận thức của người giết mổđược đánh giá thông qua phỏng vấn bằng bộ câu hỏi bán cấu trúc. Điều kiện vệ sinh an toàn thực phẩm (VSATTP) của CSGMđược đánh giá thông qua việc phân tích mức độ nhiễm vi sinh trong mẫu bề mặt thân thịt lợn, nước và dụng cụgiết mổ.Kết quả cho thấy tỷ lệ CSGM được tập huấn quy trình giết mổcòn thấp (11,11% đối với CSGM nhỏ và 50% đối với CSGM vừa). Tất cả các CSGM đều thực hiện việc giết mổtrên sàn. Phần lớn công nhân giết mổkhông có nhận thức tốt hay thực hànhthỏa mãn yêu cầu vềvệ sinh cơ sở, vệ sinh cá nhân và vệ sinh thực phẩm.Hầu hết các mẫu dụng cụ giết mổkhông đạtyêu cầu về chỉ tiêu tổng vi khuẩn hiếu khí (TVKHK) và Enterobacteriaceae. Tỷ lệ mẫu nước sử dụng ở hai loại CSGM nhiễm Coliforms vượt mức cho phép tương đối cao. Tỷ lệ mẫu thịt được lấy tại các CSGM nhỏ và vừa bị nhiễm vi sinh vượt quá mức quy định tương ứng là 90,74% và 88,89% đối với chỉ tiêu TVKHK, 66,67% và 72,22% đối với chỉ tiêu E. coli, 5,56% và 27,78% đối với chỉ tiêu Salmonella. Như vậy, có thể kết luận rằng các CSGM lợn ở Lâm Đồng chưa đảm bảo được yêu cầu VSATTP và cần có các giải pháp phù hợp để cải thiện tình hình.

Nghiên cứu được thực hiện nhằm đánh giá tốc độ tăng trưởng, tỷ lệ sống, năng suất và chất lượng sản phẩm hàu Crassostrea belcheri có nguồn giống từ tỉnh Bến Tre, Trà Vinh và Cà Mau được nuôi trong kênh dẫn tại huyện Đầm Dơi, tỉnh Cà Mau. Hàu giống có chiều dài từ 8 - 9 cm được nuôi trên giàn với mật độ 140 con/m2từ tháng 4 đến tháng 11 năm 2017. Sau 7 tháng nuôi, tỷ lệ sống của hàu giống Cà Mau cao hơn so với hàu giống Bến Tre và Trà Vinh nhưng khác biệt không có ý nghĩa (p > 0,05). Chiều dài (120,20 ±0,71 mm), khối lượng (147,37 ±1,62 g) và năng suất (22,62 ±0,33 kg/m2) của hàu giống Cà Mau đạt cao nhất và khác biệt so với hàu giống từ tỉnh Bến Tre hoặc Trà Vinh (p < 0,05). Kết quả đánh giá về chất lượng sản phẩm cho thấy hình dạng vỏ bên ngoài, mức độ ngon của thịt hàu tươi không khác biệt giữa các hàu có nguồn giống khác nhau (p > 0,05). Hàu có nguồn giống từ Bến Tre và Trà Vinh có thể nuôi thương phẩm trong kênh dẫn tại huyện Đầm Dơi, tỉnh Cà Mau. Kết quả này có ý nghĩa thực tế trong việc cung cấp hàu giống từ các địa phương có hoạt động thu giống để đáp ứng cho nhu cầu nghề nuôi đang phát triển tại tỉnh Cà Mau.

Nghiên cứu được thực hiện nhằm đánh giá ảnh hưởng của việc thay đổi độ mặn lên tăng trưởng và tỷ lệ sống của tôm sú (Penaeus monodon) giai đoạn giống. Thí nghiệm được thực hiện với 7 nghiệm thức: 5 nghiệm thức cho thí nghiệm sốc độ mặn, tôm từ độ mặn 20‰thả ương trực tiếp ở độ mặn 5‰, 10‰, 15‰, 20‰(đối chứng), 30‰và2 nghiệm thức cho nghiệm thức tôm được thuần hóa, tôm ở 20‰được tiến hành thuần nhanh trong 3 giờ và thuần chậm trong 3 ngày xuống 5‰vàthả vào ương ở độ mặn 5‰, mật độ ương là 2 con/L. Kết quả sau 20 ngày ương cho thấy các yếu tố môi trường nằm trong khoảng thích hợp cho phát triển của tôm. Sự thay đổi độ mặn đột ngột trong quá trình thả giống không ảnh hưởng lớn đến sự tăng trưởng của tôm, nhưng đã ảnh hưởng đến tỷ lệ sống của tôm. Tỷ lệ sống đạt cao nhất (98,3%) khi thả nuôi không bị sốc độ mặn ở lô đối chứng (20‰) vàthấp nhất là 67,0% ở lô sốc độ mặn 20‰xuống 10‰và60,7% khi thả nuôi từ độ mặn 20‰xuống 5‰. Kết quả cho thấy tỷ lệ sống của tôm sú bị ảnh hưởng khá lớn khi tôm bị sốc độ mặn ở ngưỡng cao (giảm độ mặn xuống đột ngột từ 10 đến 15‰), nhưng khi tăng độ mặn từ 20 - 30‰thìkhông ảnh hưởng đến tỷ lệ sống của tôm sú. Tôm giống được thuần nhanh và thuần chậm không ảnh hưởng đến tăng tưởng và tỷ lệ sống của tôm nuôi.

Nghiên cứu được thực hiện nhằm mục đích đánh giá kiểu thiết kế hệ thống aquaponics phù hợp với quy mô hộ gia đình ở các vùng ven đô hiện nay. Thí nghiệm bao gồm 2 kiểu thiết kế hệ thống trồng rau thủy canh và 3 lần lặp lại; có và không có sử dụng chất nền là điểm khác biệt chính ở hai kiểu thiết kế này. Xà lách (Lactuca sativaL.), húng lũi (Mentha spicata L.) và húng quế (Ocimum basilicumL.) là ba loại rau được trồng trên các hệ thống dựa trên phương pháp thủy canh nhưng nước được thay thế bằng nước nuôi cá rôphi với mật độ 120 con/m3. Trong suốt thời gian 70 ngày nuôi hệ thống không thay nước mới và cho cá ăn mỗi ngày nhưng chất lượng nước đến khi kết thúc thí nghiệm đều khá tốt, đặc biệt không có sự tích lũy nồng độ đạm NH4-N và NO2-N. Hai kiểu hệ thống trong nghiên cứu đều phù hợp với hộ gia đình có diện tích sân thượng vừa và có khoảng sân trước hiên nhỏ. Xét một cách tổng quát, thiết kế theo hệ thống 1 mang tính ổn định và có tiềm năng để kế thừa và phát triển hơn hệ thống 2. Mặc dù vậy, để áp dụng vào thực tiễn cần có giải pháp khắc phục được sâu bệnh và tăng hiệu quả nuôi cá.

Nghiên cứu này thực hiện đo đạc nồng độ phát thải một số chất ô nhiễm từ quá trình đốt rơm rạ sau thu hoạch trên đồng ruộng nhằm xác định mức độ đóng góp của các chất ô nhiễm từ quá trình đốt rơm rạ vào môi trường không khí. Nghiên cứu được tiến hành đo đạc tại 6 cánh đồng lúa khác nhau trên địa bàn huyện Gia Lâm, Hà Nội. Bụi PM2.5, PM10xác định bằng thiết bị lấy mẫu bụi lưu lượng nhỏ, khí CO được bơm vào túi lấy mẫu và phân tích theo phương pháp trắc quang, CO2xác định bằng máy đo khí Lutron GCH- 2018 sử dụng cảm biến. Kết quả cho thấy hiệu suất cháy của các thí nghiệm hầu hết đều > 0,9, có nghĩa là tất cả các quá trình cháy chủ yếu đều là cháy ngọn lửa. Nồng độ CO và CO2trong khói thải đốt rơm dao động trong khoảng 10,21 ÷ 56,03 mg/m3và 734,5 ÷ 1221,2 mg/m3, tương tự như các nghiên cứu khác ở cùng chế độ cháy, trong khi đó nồng độ bụi PM2.5, PM10dao động từ 0,71 ÷ 29,07 mg/m3và 3,22 ÷ 37,31 mg/m3,cao hơn so với kết quả nghiên cứu đốt rơm ở Thái Lan và tương tự so với kết quả đốt rơm ở Trung Quốc. Nồng độ này cao hơn rất nhiều so với mẫu nền, vượt QCVN 05:2013 và WHO nhiều lần, gây ô nhiễm môi trường không khí và có khả năng ảnh hưởng tới sức khoẻ của người dân sống xung quanh khu vực. Kết quả nghiên cứu cung cấp cơ sở dữ liệu làm tiền đề cho các nghiên cứu tiếp theo, nhằm xây dựng hệ số phát thải từ hoạt động đốt rơm và kiểm kê chính xác hơn lượng phát thải khí từ hoạt động đốt rơm trong sản xuất nông nghiệp tại Việt Nam.

Việc sử dụng liên hợp máy vận xuất gỗ trên đất lâm nghiệp có độ dốc lớn rất phổbiến và cần thiết ở các tỉnh phía bắc Việt Nam. Nó đòi hỏi sự an toàn cho người và các thiết bị trong quá trình sử dụng. Bài báo giới thiệu một phương án điều khiển hệ thống thủy lực neo giữ liên hợp máy vận xuất gỗ trên đất lâm nghiệp có độ dốc lớn. Áp suất hệ thống có thể được giữ gần như không đổi, không phụ thuộc vào điều kiện chuyển động của liên hợp máy nhờ tự động điều khiển thể tích bơm. Các tác giả đã tiến hành mô phỏng bằng phần mềm MATLAB/Simulink dựa trên các dữ liệu cần thiết. Kết quả mô phỏng một số tính chất hoạt động và điều khiển của hệ thống cho thấy lực căng dây tời biến động nhỏ khi vận tốc liên hợp máy thay đổi từ 0 đến 1,7m/s, hao tổn công suất và thời gian tác động không đáng kể, qua đó tạo cơ sở lý thuyết để thiết kế ứng dụng hệ thống trong thực tế.

Lycopen là một trong những chất có hoạt tính kháng oxy hóa mạnh trong tự nhiên, được ứng dụng rộng rãi trong công nghiệp thực phẩm, mỹ phẩm và dược phẩm. Cà chua là loại quả rất giàu lycopen. Lycopen chứa chủ yếu trong phần không tan trong nước như vỏ và thịt quả. Lượng bã cà chua, phế phụ phẩm từ ngành công nghiệp chế biến cà chua tương đối lớn, là nguồn nguyên liệu tiềm năng để thu nhận lycopen. Nghiên cứu này nhằm tối ưu hóa một số yếu tố công nghệ trong quá trình sấy khô bã cà chua dùng làm nguyên liệu để chiết xuất lycopen. Kết quả cho thấy nhiệt độ sấy tối ưu là 65oC và độ ẩm bã cà chua sau sấy là 23%. Ở điều kiện này, hàm lượng lycopen của bã cà chua sấy đạt 8,92 mg/g chất khô và khả năng kháng oxy hóa của dịch chiết lycopen là 8,14 µmol TE/g chất khô.

Nghiên cứu này được thực hiện nhằm đánh giá vai trò của Hội Liên hiệp phụ nữ (LHPN) huyện Yên Phong trong phát triển kinh tế hộ gia đình của các hội viên trong hội. Bên cạnh các số liệu thứ cấp, 90 hội viên hội LHPN của 3 xã đại diện trong huyện đã được phỏng vấn để thu thập các ý kiến đánh giá về hoạt động hỗ trợ phát triển kinh tế hộ gia đình. Kết quả nghiên cứu cho thấy hội LHPN huyện đã tích cực triển khai các công tác tuyên truyền, tập huấn chuyển giao tiến bộ kỹ thuật, hỗ trợ vay vốn, phối hợp dạy nghề và giới thiệu việc làm cho các hội viên phụ nữ và đạt được nhiều kết quả đáng ghi nhận, qua đó góp phần nâng cao thu nhập cho các gia đình hội viên. Mặc dù vậy kết quả và hiệu quả triển khai các hoạt động hỗ trợ phát triển kinh tế hộ của hội LHPN huyện vẫn còn một số hạn chế. Tăng cường bồi dưỡng nâng cao trình độ chuyên môn cho cán bộ hội cấp cơ sở, tăng cường tuyên truyền nâng cao nhận thức của các hội viên, tích cực phối hợp với các đơn vị chuyên môn, đẩy mạnh công tác tập huấn chuyển giao tiến bộ kỹ thuật và tăng cường đào tạo nghề và giới thiệu việc làm cho các hội viên, đặc biệt là các hội viên trong hộ nghèo, cận nghèo là các biện pháp cần được thực hiện để nâng cao vai trò của hội LHPN huyện trong hỗ trợ phát triển kinh tế hộ gia đình trong thời gian tới.

Cây cam được xác định là một trong số các cây trồng hàng hóa chủ lực của tỉnh Nghệ An, đã và đang cho hiệu quả kinh tế cao, làm giàu cho nhiều huyện. Nghiên cứu này dựa vào số liệu điều tra 264 hộ sản xuất cam trên địa bàn 3 huyện, kết hợp với phỏng vấn sâu cán bộ khuyến nông và thương lái thu mua cam. Các phương pháp phân tích số liệu bao gồm thống kê mô tả và so sánh, mô hình hồi quy hàm sản xuất. Kết quả nghiên cứu cho thấy diện tích, năng suất cam của tỉnh Nghệ An đã liên tục tăng trong vòng 5 năm qua, thu nhập bình quân/ha khoảng 143 triệu đồng/niên vụ. Các yếu tố cơ bản ảnh hưởng tới phát triển sản xuất cam bao gồm: thị trường và tiêu thụ sản phẩm, khí hậu thời tiết, sâu bệnh hại, vốn sản xuất, giống cây và thuốc BVTV, nước tưới, đất đai.Trên cơ sở phân tích thực trạng và các yếu tố ảnh hưởng, nghiên cứu đã đề xuất các giải pháp nhằm đẩy mạnh phát triển sản xuất cam trên địa bàn tỉnh Nghệ An.