Tập 10 Số 5 (2012)

Sữa người được coilà nguồn dinh dưỡng tốt nhất cho con ngườiở giai đoạn mấy tháng đầu đời. Thành phần quyết định đến vai trò quan trọng này của sữa người mà không có ở sữa sản xuất nhân tạo là các oligosaccharide (HMOs). Hàm lượng HMOs chiếm thứ ba trong sữa người chỉ đứng sau lactose và chất béo, trung bình khoảng 15g/lít sữa. Đến nay, khoảng 200 HMOs đã được tinh sạch và xác định cấu trúc. Cấu trúc cơ bản của HMOs bao gồm lõi lactose ở đầu khử và được kéo dài bởi fucose, N-acetylglucosamine và axit sialic. HMOs được coi là nhân tố quan trọng nhất cho sự phát triển của vi khuẩn đường ruột có lợi, có rất nhiều trong hệ thống tiêu hóa dạ dày ruột của trẻ sơ sinh được nuôi bằng sữa mẹ, và HMOs là chất ức chế sự bám dính của các vi khuẩn độc lên bề mặt của tế bào biểu mô. Với vai trò quan trọng này của HMOs, việc tìm ra cấu trúc cũng như sinh tổng hợp HMOs bằng phương pháp enzyme để ứng dụng trong việc sản xuất thực phẩm cho trẻ sơ sinh và thuốc đang rất được quan tâm. Bài viếtnày sẽ tập trung tóm lược về cấu trúc và vai trò của HMOs, và quá trình tổng hợp một số HMOs phổ biến trong sữa người bằng phương pháp enzyme.

Cóc được xem như một loại thực phẩm có giá trị dinh dưỡng cao góp phần cải thiện tình trạng dinh dưỡng ở trẻ em. Thịt cóc rất giàu dinh dưỡng: Protein 53,36%, lipid 12,66%, canxi 540 (mg/100g), kẽm 850 (mg/kg)... Kết quả nghiên cứu cho thấy cóc tươi được sấy ở 100oC trong 7 giờ đạt chất lượng cảm quan tốt nhất. Công thức có bổ sung 3% bột cóc sấy khô là công thức tốt nhất được lựa chọn cho qui trình sản xuất bột dinh dưỡng trẻ em. Công thức này đáp ứng nhu cầu protein 40,58%, canxi 72,02%, kẽm 30,8% cho trẻ từ 6 đến 24 tháng tuổi. Bột dinh dưỡng thành phẩm có khả năng bảo quản trong vòng 3 tháng vẫn đảm bảo các chỉ tiêu dinh dưỡng và vi sinh theo tiêu chuẩn của Bộ Y tế.

Hiện nay nước trái cây đang được nhiều doanh nghiệp Việt Nam quan tâm khai thác, đồng thời được người tiêu dùng ưa chuộng bởi giá trị dinh dưỡng cao và các hoạt chất sinh học có lợi cho sức khỏe. Trong nghiên cứu này chúng tôi đã bước đầu xây dựng được quy trình chế biến đồ uống từ bưởi Năm Roi và lô hội, hai loại nguyên liệu có rất nhiều tác dụng tốt đối với sức khỏe, rẻ tiền và sẵn có. Chế độ xử lý nhằm loại bỏ vị đắng và giữ cấu trúc giòn cho gel lô hội là chần trong nước ở 90oC trong 5 phút, sau đó ngâm gel trong CaCl21,5% trong 60 phút. Chế độ xử lý bưởi thích hợp là chần trong NaOH 1% trong 30s, ở nhiệt độ 75oC. Điều kiện tối ưu cho hoạt tính của chế phẩm enzyme pectinex Ultra-SPL nhằm tăng hiệu quả thu hồi dịch bưởi là nồng độ enzyme 0,03% so với khối lượng dịch quả, nhiệt độ xử lý 40oC, trong 60 phút. Tỷ lệ lô hội/nước bưởi là 1/20. Kết quả nghiên cứu này mở ra tiềm năng cho việc sản xuất đồ uống chức năng từ bưởi và lô hội.

Bột uống liền từ lá dâu tằm là sản phẩm tạo ra do quá trình sấy phun dịch trích ly lá dâu cô đặc (có bổ sung một số phụ gia). Trong bài báo này chúng tôi đã sử dụng phương pháp sấy phun trên máy MOBILE MINOR - Đan Mạch để tạo ra dạng sản phẩm bột lá dâu uống liền từ nguyên liệu lá dâu tằm tươi được trồng tại Việt Nam. Trên cơ sở tiến hành nghiên cứu khảo sát các thông số công nghệ ảnh hưởng đến quá trình sấy, thành phần cũng như tỷ lệ phối chế các chất phụ gia thích hợp với mục đích tạo ra sản phẩm bột uống liền có hàm lượng DNJ ≥ 1%, có hương vị, màu sắc hấp dẫn, dễ sử dụng, đã xác định được quy trình công nghệ sản xuất bột uống liền từ lá dâu tằm với các thông số kỹ thuật chính như sau: Sử dụng dịch trích ly có hàm lượng chất khô hòa tan là 200Bx, nhiệt độ đầu vào khi sấy phun là 1300C với lưu lượng bơm nhập liệu là 1500mL/giờ cho hiệu suất thu hồi sản phẩm đạt 60% (Wsp <5%). Để tạo ra sản phẩm có hương vị hấp dẫn, dịch sấy phun cần được một số chất phụ gia như: 0,6% đường cỏ ngọt; 6% hương dâu.

Bún là nguyên liệu chính để chế biến “Bún Bò Huế”, đây là một món ăn đặc sản của Việt Nam có nguồn gốc từ thành phố Huế, trước đây là kinh đô của Việt Nam. Hương vị đặc trưng của sợi bún quyết định tới chất lượng bún sản phẩm. Để làm rõ những sự thay đổi này, đề tài nghiên cứu đã tiến hành chiết xuất cấu tử chính tạo nên mùi thơm 2 Acetyl- 1 Pyrroline từ lá dứa và sử dụng nó như là chất chuẩn để định tính và định lượng sự thay đổi này bao gồm cấu tử chính 2-AP và các cấu tử bay hơi khác trong gạo ngâm nước theo quy trình chế biến bún truyền thống. Kết quả chứng tỏ rằng cấu tử thơm 2-AP và những cấu tử bay hơi khác đã biến đổi một rất rõ rệt trong quá trình chế biến này. Trên cơ sở đó đưa ra khuyến cáo ngâm gạo trong 12 giờ quy trình chế biến bún.

Nghiên cứu này được tiến hành nhằm mục đích chiết xuất chất màu anthocyanin từ đài hoa Hibiscus, tách bỏ bớt các tạp chất để có thể thu được thành phẩm chứa hàm lượng anthocyanin cao nhất. Sử dụng chất màu thu được để nghiên cứu sản xuất giấy chỉ thị xác định nhanh hàn the trong thực phẩm. Bằng phương pháp so màu và phương pháp pH vi sai, đã xác định được các điều kiện tối ưu cho quá trình chiết chất màu là dung môi etanol:nước 50:50 bổ sung 1% HCl; tỉ lệ dung môi/nguyên liệu là 14 ml/1 gam; thời gian chiết 6 ngày. Bằng phương pháp chiết phân đoạn, đã tách được chất màu thô anthocyanin từ dịch chiết của đài hoa Hibiscus. Đã xác định được hàm lượng chất màu trong nguyên liệu khô là 15,2% tương ứng trong nguyên liệu tươi là 1,06%. Độ axit của nguyên liệu khô là 3,37 mldH+/1 gam nguyên liệu, độ axit của chất màu khô là 3,83 mldH+/1 gam chất màu, tương ứng 0,58 mldH+/1 gam nguyên liệu khô, tức là độ axit đã giảm 83%. Đã khảo sát một số điều kiện để sản suất giấy chỉ thị hàn the và đã chọn được các thông số thích hợp với tỉ lệ pha loãng là 1gam màu khô/400ml nước cất; thời gian ngâm tẩm dịch màu lên giấy là 120 giây; thời gian tiếp xúc của giấy chỉ thị với thực phẩm (hoặc dịch thực phẩm) là 90 giây. Ngưỡng phát hiện tối thiểu hàn the của giấy chỉ thị là 40 mg/1 kg thực phẩm. Kết quả này có ưu điểm là phát hiện được ngưỡng tối thiểu tốt hơn so với giấy nghệ. Về độ nhạy khi thử trên một số nguyên liệu thực phẩm cũng thu được kết quả tương tự.

Cho đến nay người ta thường xác định chất lượng gạo thơm chủ yếu bằng phương pháp cảm quan truyền thống. Phương pháp này nhanh nhưng không chính xác vì hoàn toàn phụ thuộc vào đánh giáchủ quan khứu giác của con người. Để góp phần tích cực khắc phục tình trạng đó, chúng tôi đã nghiên cứu triển khai các phương pháp SDE-GCFID, SDE-GCMS. Trong quy trình phân tích này, trước hết tiến hành phân tích định lượng 2-AP trong lá dứa để so sánh với hàm lượng 2-AP trong gạo thơm. Bằng phương pháp này, từ năm 2005, 2-AP và một số cấu tử thơm khác trong lúa gạo lần đầu tiên đã được xác định tại Phòng thí nghiệm Hoá Lý, Trung tâm phân tích thí nghiệmHoá Sinh, Trường Đại học Nông Lâm Thành phố Hồ Chí Minh. Đến năm 2010, 2-AP trong 3 loại lá dứa già, non, bánh tẻ đã được chiết xuất và phân tích định lượng bằng SDE-GCFID và GCMS. Trên cơ sở đó, 2-AP trong lá dứa đã được sử dụng như là chất chuẩn để phân tích định lượng 2-AP trong gạo thơm. Trong công trình này, giới hạn phát hiện (LOD) và giới hạn định lượng (LOQ) của phương pháp cũng đã được xác định.

Pentosan là polysaccharide vừa đóng vai trò như là một chất xơ đồng thời có chức năng như một prebiotic. Pentosan có vai trò làm giảm nguy cơ ung thư đại tràng, thúc đẩy khả năng hấp thụ các chất khoáng và tăng cường đáp ứng miễn dịch. Trong nghiên cứu này, hạt của 10 giống lúa, 10 giống ngô và 13 giống cao lương được tiến hành phân tích hàm lượng pentosan tổng số và pentosan hoà tan. Kết quả cho thấy, hàm lượng pentosan tổng số và pentosan hoà tan trong 3 loại hạt là khác nhau, trong đó hàm lương pentosan của ngô là cao nhất. Hàm lượng pentosan cũng khác nhau giữa các giống của cùng một loại hạt. Hàm lượng pentosan tổng số của các giống lúa dao động từ 0,54 đến 1,65% (% chất khô), trong khi ở cao lương dao động từ 0,36 đến 2,33%. Đối với ngô, hàm lượng pentosan tổng số dao động từ 2,81 đến 4,17%. Hàm lượng pentosan hoà tan tương đối thấp so với hàm lượng pentosan tổng số, ở gạo từ 0,01 đến 0,02%, cao lương 0.01 đến 0,03% và ở ngô 0,02 đến 0,1%.

Vật liệu nghiên cứu là giống Bơ sáp (Persea americana Mill.) thu hoạch tại buôn Kam Leo, xã Hòa Thắng, tỉnh Đaklak vụ năm 2011. Lựa chọn những quả có độ chín 2 (thu hoạch sau 20 tuần tính từ lúc cây trổ hoa) có đủ tiêu chuẩn để bảo quản như không dập nát, thối hỏng, sâu bệnh... Tiến hành xác định chất lượng bơ nguyên liệu ban đầu với độ cứng 35,50kg/cm2, hàm lượng đường tổng 7,20%, axit tổng số 0,05%, hàm lượng vitamin C: 68 mg%. Xông bơ với chế phẩm 1-MCP ở các nồng độ: 300ppm, 400ppm, 500ppm, 600ppm, 700ppm trong các khoảng thời gian 12h, 15h, 18h, 21h, 24h. Sau đó bơ được bảo quản ở nhiệt độ thường (25-300C), RH 85-90%. Kết quả nghiên cứu đơn yếu tố cho thấy bơ xông chế phẩm 1-MCP ở nồng độ 500ppm trong thời gian 12h, có chất lượng tốt nhất, tỷ lệ tổn thất (<10%) so với các mẫu còn lại sau 12 ngày bảo quản. Kết quả nghiên cứu đa yếu tố cho thấy nồng độ 1-MCP tối ưu để bảo quản bơ là 500 ppm và thời gian xông là 13giờ 30 phút có tỷ lệ tổn thất thấp nhất sau 12 ngày bảo quản.

Giống khởi động là nguồn cung cấp vi sinh vật thuần chủng để lên men có kiểm soát nhằm sản xuất ra các sản phẩm lên men truyền thống có chất lượng ổn định và đảm bảo an toàn. Trong giống khởi động từ nấm mốc có chứa các bào tử nấm mốc và hệ các enzyme thuỷ phân được tạo thành trong quá trình nấm mốc sinh trưởng. Thí nghiệm này đã xác định được các điều kiện nuôi cấy thích hợp cho sự tạo thành thành bào tử và sinh tổng hợp enzym protease của nấm mốc Mucor elegans nhằm xây dựng quy trình sản xuất giống khởi động từ loại nấm mốc này phục vụ cho sản xuất chao (đậu phụ lên men). Cụ thể là đã xác định được loại nguyên liệu thích hợp cho sản xuất giống khởi động từ nấm mốc Mucor elegans là bột đậu tương; tỷ lệ phối trộn với bột gạo là 50/50.

Trong sữa, chất béo tồn tại ở dạng các hạt cầu với đường kính khoảng từ 0,1 - 15m. Những hạt cầu béo này được bao bọc bởi một lớp mỏng được gọi là màng cầu béo (MCB). Chất béo trong tâm của cầu béo được cấu thành chủ yếu từ các phân tử triglyceride trung tính trong khi phần chất béo của MCB chứa chủ yếu là các lipid phân cực. Phần protein của màng cầu béo cũng có một thành phần đặc trưng với chủ yếu là glycoprotein. Thành phần protein của màng cầu béo rất khác biệt so với thành phần protein trong huyết tương sữa (milk plasma). Sữa chứa ít, chỉ khoảng 2 g/L vật chất từ màng cầu béo. Tuy nhiên, vật chất này đã thu hút nhiều sự chú ý những năm gần đây do cả về những tính chất có lợi cho sức khoẻ và về những đặc tính công nghệ. Bài trình bày này tóm lược các kiến thức cập nhật về những ảnh hưởng có lợi cho sức khoẻ từ việc tiêu thụ vật chất MCB. Bên cạnh đó, còn cung cấp thêm những kiến thức căn bản về thành phần và cấu trúc của MCB.

Mô hình hóa và dự đoán quá trình phát triển của nấm mốc nhằm mục đích đánh giá khả năng phát triển của các loại nấm mốc trên thực phẩm. Trong nhiều năm, các nghiên cứu đều tập trung vào mô hình hóa quá trình phát triển của các loại vi khuẩn gây bệnh trên thực phẩm. Nhưng gần đây vấn đề thực phẩm ô nhiễm bởi các loại nấm mốc đã rất được quan tâm, đặc biệt là một số loại nấm mốc có khả năng tổng hợp mycotoxin, chất độc đối với sức khỏe con người. Bài viết có mong muốn nêu lên khả năng sử dụng các mô hình nhằm dự đoán sự phát triển và nảy mầm của một số loại nấm mốc.

Mục đích của nghiên cứu nhằm xác định ảnh hưởng của nồng độ 1-MCP, chất ức chế hoạt động của chất nhận ethylene, đến chất lượng quả vải bảo quản. Quả vải thiều được thu hoạch ở một số vườn vải thuộc tỉnh Bắc Giang và chở về phòng thí nghiệm trong thời gian 3 giờ. Những quả vải đồng đều về độ chín, không khiếm khuyết được tiến hành xử lý 1-MCP với nồng độ 0,300 và 600 ppb trong 12 giờ, sau đó được bảo quản ở nhiệt độ 4°C. Kết quả chỉ ra rằng 1-MCP đã có ảnh hưởng tích cực đến chất lượng quả vải bảo quản. Công thức cho kết quả tốt nhất là xử lý 1-MCP với nồng độ 600 ppb trong 12 giờ. Việc xử lý với nồng độ này đã có ảnh hưởng tích cực trong việc hạn chế hao hụt khối lượng tự nhiên của quả, làm chậm quá trình biến đổi màu sắc và tốc độ nâu hoá trên vỏ, hạn chế sự tổn thất hàm lượng chất rắn hoà tan, hàm lượng đường và vitamin C trong quả, khiến cho chất lượng vải được duy trì tốt nhất sau 1 tháng bảo quản.

Nghiên cứu này nhằm theo dõi động thái biến đổi của hàm lượng vitamin C, hàm lượng polyphenol của quả ổi liên quan đến hoạt tính kháng oxi hóa tại các giai đoạn chín khác nhau của quả ổi được trồng tại xã Đông Dư, Gia Lâm, Hà Nội. Ổi được chia làm 4 độ chín: xanh già (độ chín 1), chuyển màu (độ chín 2), chín (độ chín 3) và chín mềm (độ chín 4). Kết quả nghiên cứu cho thấy hàm lượng vitamin C tăng dần qua các giai đoạn chín và đạt giá trị cao nhất ở độ chín 3, hàm lượng polyphenol và hoạt tính kháng oxi hóa giảm dần trong quá trình chín và thể hiện mối tương quan tuyến tính chặt chẽ.

Kết quả của nghiên cứu này cung cấp thông tin về thành phần axít béo bao gồm axít béo dạng trans trong một số loại sản phẩm Mì tôm Việt Nam, bao gồm cả trong gói dầu gia vị. Có năm loại axít béo chủ yếu được phát hiện trong các mẫu phân tích đó là C14:0, C16:0, C18:0, C18:1 (9c) and C18:2 (9c, 12c). Nồng độ axít béo bão hòa từ 34% đến 45% và từ 51% đến 60%, nồng độ axít béo đa bão hòa từ 12% đến 20% và từ 6,7% đến 11% trong gói dầu gia vị và sợi mì tôm, theo tuần tự. Axít béo dạng trans được phát hiện trong tất cả các mẫu phân tích nhưng nồng độ thấp và chiếm từ 0,16% đến 0,83% tổng axít béo ở trong sợi mì và từ 0,23% đến 0,7% tổng axít béo trong gói dầu gia vị. Đồng phân trans 18:2 là nhóm chủ yếu của axít béo dạng trans được phát hiện trong tất cả các mẫu phân tích, và chiếm khoảng 80% trên tổng số đồng phân dạng trans.