Tập 10 Số 4 (2012)

Bọ rùa, Scymnus hoffmanni Weise khá phổ biến nhiều trên đồng ruộng và được ghi nhận là loài bắt mồi có ý nghĩa trong hạn chế mật độ rệp muội. Vòng đời, sức sinh sản và sức tiêu thụ rệp ngô, rệp đậu tương và rệp cải đã được nghiên cứu trong phòng thí nghiệm. Vòng đời của bọ rùa khi nuôi rệp ngô là 18,54 ngày ngắn hơn so với nuôi trên rệp đậu tương có vòng đời là 19,92 ngày. Thời gian đẻ trứng kéo dài 19 ngày. Số lượng trứng đẻ của một trưởng thành cái là 179,72. Khả năng ăn rệp ngô tuổi 1,2 của bọ rùa trong 1 ngày ở pha ấu trùng tuổi 4 và trưởng thành lần lượt là 8,34 và 12,84. Đánh giá sự ưa thích vật mồi của bọ rùa đối với rệp ngô, rệp đậu tương và rệp cải cho thấy sự ưa thích nhất của bọ rùa là rệp ngô. Những kết quả đạt được nhằm cung cấp những nghiên cứu cơ bản cho việc sử dụng loài bắt mồi trong biện pháp sinh học quản lý các loài rệp muội.

Để đánh giá khả năng tạo callus và tái sinh của tập đoàn lúa nương nhằm hoàn thiện các quy trình nuôi cấy in vitrotrên các giống lúa có khả năng tái sinh cao phục vụ công tác chuyển gen, 31 giống lúa nương đã được sử dụng cho nghiên cứu này. Kết quả đã xác định được một số giống có khả năng tạo callus cao nhất trên môi trường thích hợp. Trong 31 giống lúa, có 4 giống có tiềm năng tạo callus tốt nhất là Kháu kè đè trặm (78,7%), Kháu công ton (85%), Kháu trặm họm (tẻ thơm) (76,3%) và Kháu noọn (80%). Môi trường thích hợp cho sự hình thành callus của các giống Kháu kè đè trặm và Kháu công ton là môi trường có bổ sung 1,5mg/l 2,4D. Trong lúc đó, đối với 2 giống còn lại là môi trường có bổ sung 2mg/l 2,4-D. Xác định được khả năng tái sinh của tập đoàn lúa nương trên các môi trường khác nhau trong số 25 giống lúa có khả năng tạo callus tốt nhất trên môi trường MS có bổ sung 2mg/lBAP, 0,5mg/lkinetine và 0,1mg/lcasein thích hợp nhất ở các giống IR78878-5-1-3-3 (70,3%), Kháu công ton (70,3%), Kháu tói (70,3%), Kháu trặm họm (75,3%). Đồng thời đã xác định được khả năng tạo callus và tái sinh cây của các giống lúa bị ảnh hưởng bởi yếu tố môi trường và di truyền, hai yếu tố này có sự tương tác làm ảnh hưởng các khả năng trên ở các giống lúa khác nhau và bước đầu đã chuyển thành công gen OsDREB2ACA vào giống Kháu trặm họm.

Thí nghiệm được tiến hành nhằm xác định ảnh hưởng của tia gamma với các liều lượng khác nhau (0, 15, 18, 21 kR) đến cảm ứng đột biến ở các giống đậu tương ĐVN6, ĐT12 và ĐT20. Độ mẫm cảm của đậu tương với tia gamma được xác định dựa vào tỉ lệ nảy mầm, tỉ lệ sống sót và mức suy giảm sinh trưởng ở thế hệ M1. Những thay đổi đột biến đuợc khảo sát trên các đặc điểm hình thái, đặc điểm nông học và các yếu tố cấu thành năng suất, gồm màu sắc và dạng lá, thời gian sinh trưởng, chiều cao cây, mức độ phân cành, số cành, số quả/cây, khối lượng hạt và năng suất cá thể ở các thế hệ M2, M3 và M4. Nhìn chung, sự suy giảm về biểu hiện kiểu hình ở thế hệ M1 tỉ lệ thuận với liều lượng chiếu tia gamma. Mặc dù các giống phản ứng có khác biệt nhưng không đáng kể, liều lượng tới hạn để cảm ứng đột biến được xác định là 21 kR. Ở thế hệ M2 tỉ lệ đột biến diệp lục và đột biến hình thái tương đoi cao chứng tỏ hiệu quả của xử lý đột biến.. Với các tính trạng số lượng, đã quan sát thấy sự thay đổi giá trị trung bình theo hai hướng so với giống gốc cũng như tăng biến động kiểu hình ở các thế hệ M2, M3 and M4. Các tính trạng chiều cao cây, số cành, số quả/cây và khối lượng hạt có hệ số di truyền nghĩa rộng từ trung bình đến cao, nhưng hệ số di truyền của năng suất cá thể thấp, cho thấy chọn lọc các yếu tố cấu thành năng suất có thể cải tiến năng suất. Tổng số 15 dòng thế hệ M4 có những đặc điểm nông học và các yếu tố cấu thành năng suất tương đương hoặc tốt hơn các giống gốc được chọn lọc làm vật liệu cho việc cải tiến đậu tương.

Kết quả thí nghiệm so sánh các tổ hợp lúa lai hai dòng trong vụ đông xuânvà hè thunăm 2010 tại 3 vùng là huyện Eakar, huyện Krông Ana và thành phố Buôn Ma Thuột của tỉnh Đắk Lắk cho thấy: thời gian sinh trưởng của các tổ hợp lai biến động 92-112 ngày trong vụ đông xuân, từ 89-114 ngày trong vụ hè thuvà đều ngắn hơn giống Nhị ưu 838 từ 10-15 ngày. Các tổ hợp lai có số látrên thân chính từ 12,0-13,5 lá, chiều cao cây trung bình từ 75-100 cm, bị sâu bệnh hại nhẹ hơn so với giống đối chứng Nhị ưu 838. Năng suất thực thu của các tổ hợp lai biến động từ 7,8-9,1 tấn/ha trong vụ đông xuânvà từ 6,3-8,4 tấn/ha trong vụ hè thu. Kết quả đánh giá về năng suất, chất lượng ở các vùng sinh thái đã chọn được 03 tổ hợp lúa lai có triển vọng để phát triển tại tỉnh Đắk Lắk là TH3-3, TH3-5 và TH7-5.

Nghiên cứu được tiến hành nhằm thiết lập quy trình nhân nhanh in vitrohoàn chỉnh loài lan Kim tuyến Anoectochilus setaceus. Cơ quan vào mẫu phù hợp nhất là thể chồi và mắt đốt ngang thânđược khử trùng và đưa vào các môi trường nền khác nhau (MS, Knud, Knudson).Tiếp đó các chồi và mắt đốt được chuyển sang môi trường nền thích hợp có bổ sung BA, Kinetin, αNAA trong 4 tuần.Môi trường thích hợp nhất để nhân nhanh thể chồi và mắt đốt ngang thân là Knud* +0,5mg/l BAP + 0,3mg/l Kinetin + 0,3mg/l αNAA + 20g/l sucrose + 0,5g/l than hoạt tính + 7g agar/l cho hệ số nhân chồi là 6,55 chồi/mẫu. Các chồi có chiều cao từ 3-4 cm được sử dụng để ra rễ in vitro. Tỷ lệ ra rễ là 100% và số rễ/chồi (4,21 rễ/chồi) đạt cao nhất trên môi trường có bổ sung 1mg/l αNAA.

Bài báo trình bày một số kết quả nghiên cứu về các giai đoạn phát triển của tuyến sinh dục trai tai tượng vẩy (Tridacna squamosa Lamarck, 1819) tại 8 vùng biển đảo của Việt Nam trong hai năm 2010-2011. Mẫu trai tai tượng được thu trong vùng rạn san hô (từ tháng 3-7) và từ các thợ lặn tại Vịnh Nha Trang và vùng phụ cận (các tháng trong năm). Sử dụng phương pháp mô học để phân tích các giai đoạn phát triển của tuyến sinh dục. Kết quả nghiên cứu cho thấy, trai tai tượng vẩy là loài lưỡng tính. Các cá thể có chiều dài vỏ < 18-20cm thường mang tính đực. Các cá thể có kích thước > 18-20cm, tuyến sinh dục phát triển thành hai phần gồm tinh sào và buồng trứng. Sự phát triển của tuyến sinh dục trai tai tượng vẩy qua 6 giai đoạn (từ giai đoạn 0 đến giai đoạn V). Trong đó, giai đoạn III là giai đoạn mà trứng và tinh có kích thước lớn nhất. Các tế bào trứng có dạng hình tròn hoặc elip và xếp sít lại với nhau trong buồng trứng, đường kính của trứng đạt từ 90-110μm. Tinh sào phần lớn chứa nhiều tinh trùng trưởng thành, kích thước đầu tinh trùng đạt khoảng 3μm. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong nhận dạng các giai đoạn phát triển của tuyến sinh dục, từ đó giúp nhận biết được mùa vụ sinh sản thông qua độ chín muồi của tuyến sinh dục.

Việc phân loại các loài trong giống Botia, (Botinae, Cobitidae, Cypriniformes)cho đến nay trên thế giới đã có nhiều thay đổi. Từ giống BotiaGray, 1831 đã được tách thành 4 giống: BotiaGray, 1831; SyncrossusBlyth, 1860; SinibotiaFang, 1936 và YasuhikotakaNalbant 2002. Ở nước ta từ trước tới nay đã ghi nhận có 9 loài thuộc giống Botia, nhưng chưa có tài liệu nào cập nhật theo các giống trên. Bằng các cơ sở khoa học của việc tách các giống ra khỏi giống Botia, lập các khóa định loại các giống, mô tả đặc điểm từng giống, khoá định loại đến loài và mô tả khái quát từng loài cá Chạch ở Việt Nam,các tác giả đã xác định lại các loài cá chạch ở nước ta hiện nay chỉ còn 8 loài nằm trong 3 giống khácnhau vàgiống YasuhikotakaNalbant, 2002 có 4 loài, đó làgiống SyncrossusBlyth, 1860 có 2 loài đều phân bố ở Nam Bộ và Tây Nguyênvà giống SinibotiaFang, 1936 có 2 loài phân bố ở các tỉnh miền núi phía Bắc. Bài viết này nhằm cung cấp tài liệu để thuận tiện trong nghiên cứu khoa học và thống nhất tên khoa học của các giống và loài.

Nghiên cứu được tiến hành trên 33lợnđực thiến giống lai hai máu Yorkshire x Landrace để khảo sát mối quan hệ đa hình di truyền gen myogenin (MyoG) và Leukemia- Inhibitory- Factor (LIF)với một số tính trạng kinh tế về năng suất sinh trưởng và năng suất quày thịt. Sự khác biệt có ý nghĩa thống kê về tỷ lệ thịt xẻ được tìm thấy giữa các kiểu gen MyoG, trong đó những lợn mang kiểu gen di hợp tử AB (76,32± 1,30) có tỷ lệ thịt xẻ cao hơn những lợn mang kiểu gen đồng hợp tử BB (72,77± 1,30) và AA (69,46± 2,91) (P= 0,05). Thêm vào đó, trên locus LIF, những lợn mang kiểu gen đồng hợp BB (78,00± 2,84) có chiều dài thân thịt cao nhất, kế đến là lợn mang kiểu gen AA (71,80± 2,54) và cuối cùng là AB (69,69± 1,19) (P< 0,05). Điều này gợi ý rằng alen “B” trong cả hai gen đóng vai trò quan trọng trong việc kiểm soát năng suất quày ở lợn.

Hiện nay hội chứng tiêu chảy là nguyên nhân gây thiệt hại kinh tế cho ngành chăn nuôi bò và lợn. Nghiên cứu này được tiến hành nhằm mục đích điều tra tỷ lệ lưu hành, xác định genotype vi khuẩn C. perfringens ở đàn bò và lợn bị tiêu chảy nuôi tại Hà Nội và vùng phụ cận (Bắc Ninh, Vĩnh Phúc). Kết quả giám định đặc tính sinh hóa cho thấy vi khuẩn C. perfringens phân lập được mang đầy đủ đặc tính như các tài liệu kinh điển đã mô tả. Sử dụng phản ứng multiplex PCR để xác định định typ và xác định gen mã hóa độc tố của vi khuẩn phân lập được. Kết quả cho thấy vi khuẩn C. perfringens phân lập được từ bò bị tiêu chảy thuộc ba typ với tỷ lệ lần lượt là typ A (57,34%), typ D (41,33%) và typ C (1,33%); trong khi đó toàn bộ các chủng phân lập được từ bò khỏe mạnh, từ lợn bị tiêu chảy và khỏe mạnh đều thuộc typ A. Tỷ lệ mang gen độc tố cpe và cpb2 là khác nhau giữa các typ vi khuẩn phân lập được. Đặc biệt chỉ các chủng phân lập được từ lợn bị tiêu chảy mới mang gen cpb2, còn các chủng phân lập được từ lợn khỏe mạnh đều âm tính với gen này; trong số 304 chủng phân lập từ lợn bị tiêu chảy có 138 chủng (45,39%) dương tính với gen cpb2 và 52 chủng (17,11%) mang cả hai gen mã hóa độc tố cpe và cpb2.

Neospora caninum là một ký sinh trùng được phát hiện đầu tiên trên chó ở Na Uy và đang được biết đến như một trong những nguyên nhân quan trọng gây xảy thai ở bò. Tỷ lệ xảy thai có thể lên đến 44%, ngoài ra hậu quả của việc bị nhiễm N. caninumcòn có thể là sự loại thải động vật bị xảy thai, giảm sản lượng sữa, giảm tăng trọng, tăng chi phí thú y, chẩn đoán và phí mua bò thay thế. Đã có nhiều biện pháp được nghiên cứu nhằm phòng và khống chế N. caninumtrên bò. Tuy nhiên, đến nay chưa có phương pháp nào cho hiệu quả cao, đáp ứng được cả hai phương diện dịch tễ và kinh tế.

Thí nghiệm được thực hiện nhằm xác định loại thức ăn phù hợp cho cá Còm giai đoạn cá hương lên cá giống được thực hiện trong ao đất. Cá Còm giống có kích cỡ trung bình 2- 3 cm/con được nuôi bằng 3 loại thức ăn: TAHH (100% thức ăn công nghiệpvà35% protein), HH&CT (50% thức ăn công nghiệp + 35% protein + 50% cá tạp tươi xay nhuyễn) và CT (100% cá tạp tươi xay nhuyễn)trong thời gian 36 ngày với mật độ thả là 4 con/m2. Mỗi nghiệm thức thức ăn được lặp lại hai lần. Kết quả nghiên cứu cho thấy tốc độ tăng trưởng, tỷ lệ sống, hiệu quả sử dụng thức ăn, hiệu quả sử dụng protein của các nghiệm thức thức ăn TAHH, HH&CT và CT là tương tự nhau (P> 0,05).Hệ số chuyển đổi thức ăn (FCR) và chi phí thức ăn cho 1kg cá tăng trọng khi nuôi bằng thức ăn công nghiệp có chứa 35% protein là thấp nhất (P< 0,05). Các yếu tố môi trường như oxy hòa tan, NH3và pH ở trong khoảng cho phép nuôi cá Còm. Kết quả này cho thấy sử dụng thức ăn viên 35% protein trong giai đoạn ương cá Còm từ cá hương lên giống là hiệu quả, thay thế được hoàn toàn thức ăn cá tạp tươi.

Kết quả phân tích hàm lượng và dạng tồn tại của đồng và chì trong 50 mẫu đất nông nghiệp của huyện Văn Lâm tỉnh Hưng Yên cho thấy hàm lượng Cu tổng số trong đất dao động khá rộng từ 21,91 -91,06 ppm, Pb từ 24,25 -948,77 ppm. Đất nông nghiệp liền kề các làng nghề tái chế kim loại của xã Chỉ Đạo và các khu công nghiệp Phố Nối A và Khu công nghiệp Như Quỳnh đã bị ô nhiễm Cu và Pb (hàm lượng đồng tổng số vượt so với QCVN 03.2008 BTNMT từ 1,28 -1,82 lần; hàm lượng chì tổng số vượt QCVN 03.2008 BTNMT từ 2,14-13,55 lần). Đất tại khu vực làng nghề của xã Chỉ Đạo bị ô nhiễm chì rất nặng, hàm lượng chì trong đất ở đây vượt 10,03-13,55 lần so với QCVN 03/2008 BTNMT

Mục đích của nghiên cứu làthực hiện quá trình lên men nhờ vi sinh vật để tạo ra cồn sinh học từ phế thải sau thu hoạch nhằm tái sử dụng phế thải một cách có hiệu quảnhất, hướng tới phát triển nông nghiệp bền vững và góp phần bảo vệ môi trường. Kết quả đạt được cho thấy hai tổ hợp vi sinh vật đã lựa chọn phù hợp cho quy trình lên men gồm: tổ hợp các giống vi khuẩn và nấm mốc có khả năng phân hủy chuyển hóa chất hữu cơ cao sử dụng cho giai đoạn tiền xử lý,thủy phân nguyên liệu ban đầu và tổ hợp các giống nấm men có khả năng lên men đường sau thủy phân tạo thành cồn. Thực nghiệm xử lý phế thải và lên men bằng tổ hợp vi sinh vật chứng tỏ rằng hoạt động của các giống vi sinh vật hữu ích trong quá trình lên men có tác dụng làm tăng hàm lượng các chất dinh dưỡng trong bã thải và đặc biệt hiệu quả sinh cồn cao hơn cả ở công thức xử lý phế thải và lên men ởđiều kiện yếmkhí cùng với việc bổ sung vi sinh vậttheo phương thức gián đoạn phù hợp vớiquy trình lên men, hàm lượng cồn đạt được tăng từ 12 - 15 lần so với đối chứng.

Nghiên cứu tập trung vào khu đô thị mới Linh Đàm ở khu vực Tây - Nam Hà Nội, vốn được coi là khu vực dân cư phát triển đa dạng nhất của thành phố với nhiều dự án khu đô thị mới. Hà Nội mở rộng về phía Tây - Nam làm giảm đi sự quá tải của khu vực trung tâm và góp phần định hình lại mật độ dân cư. Theo đó, hàng loạt dự án khu đô thị mới phát triển với quy mô và phong cách khác nhau đã cung cấp cho người dân một môi trường sống mới, hiện đại và tiện nghi. Khu đô thị mới Linh Đàm được chọn làm địa điểm nghiên cứu cho thấy một cái nhìn tổng quát về mô hình khu đô thị phát triển mật độ cao và đa dạng ở phía Tây - Nam Hà Nội. Những tiêu chuẩn để phân tích đánh giá khu đô thị mới Linh Đàm bao gồm: Cấu trúc tổng mặt bằng, các loại hình hoạt động và sử dụng, không gian công cộng, giao thông và các đặc điểm về kiến trúc, qua đó thấy được những ưu và nhược điểm của dự án này, như một thí dụ cho sự phát triển các khu đô thị mới khác ở phía Tây - Nam Hà Nội.

Hiện nay, khoảng 53% lao động nông thôn làm việc tự do ở Hà Nội là nữ. Với trình độ học vấn thấp, họ thường chọn các công việc như giúp việc gia đình, bán hàng rong hay chờ việc tại chợ lao động. Mặc dù thời gian làm việc kéo dài (11 - 13 giờ/ngày) và liên tục, nhưng thu nhập trung bình của họ chỉ từ 2,34 đến 3,8 triệu đồng/tháng. 100% lao động bán hàng rong và chờ việc ở chợ lao động đang phải làm việc trong môi trường không đảm bảo. Đời sống vật chất và tinh thần của những lao động này cũng rất nghèo nàn. 22,86% nữ lao động tự do đang phải sống trong những khu nhà trọ có điều kiện sinh hoạt thiếu thốn, mất vệ sinh và không an toàn. Họ luôn cảm thấy cô đơn, nhớ gia đình và có rất ít thời gian để nghỉ ngơi, giải trí. Nghiên cứu cũng xác định các yếu tố chính ảnh hưởng đến việc làm và đời sống của những lao động nữ nông thôn làm việc tự do ở Hà Nội, bao gồm các yếu tố bên trong (trình độ, độ tuổi, sức khỏe, tình trạng hôn nhân, định hướng làm việc) và yếu tố bên ngoài (môi trường sống và làm việc tại thành phố, phong tục tập quán quê hương, điều kiện làm việc, các chính sách có liên quan). Từ đó, bài viết đã đề xuất một số giải pháp để giúp lao động nữ nông thôn làm việc tự do tại Hà Nội có một cuộc sống, công việc thuận lợi hơn.

Đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) đóng một vai trò cực kỳ quan trọng trong quá trình phát triển của Việt Nam kể từ khi tiến hành đổi mới năm 1986. Sau khi gia nhập Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO), một lượng lớn vốn FDI đã chảy vào Việt Nam, lên tới trên 140 tỷ USD, do sự mở cửa của nền kinh tế trong khuôn khổ gia nhập WTO và các lợi thế quốc gia hấp dẫn của Việt Nam. Trong đó, chúng ta chứng kiến sự chuyển dịch của vốn FDI từ lĩnh vực sản xuất công nghiệp sang lĩnh vực dịch vụ, và xu hướng giảm sút rõ rệt vào lĩnh vực nông nghiệp. Nguồn vốn FDI vào Việt Nam đến chủ yếu từ các nước ở khu vực Châu Á-Thái Bình Dương và Châu Âu-những quốc gia dồi dào vốn và có tiềm năng về công nghệ. Một xu hướng khác là vốn FDI tập trung vào ba khu vực chính là đồng bằng sông Hồng (bao quanh tam giác kinh tế phía bắc gồm Hà Nội - Hải Phòng - Quảng Ninh), miền Trung (bao quanh Đà Nẵng) và Đông Nam Bộ (bao quanh thành phố Hồ Chí Minh) bởi các vùng này có hạ tầng tốt, lao động dồi dào, và quy mô thị trường lớn hơn. Một số giải pháp ngắn gọn mang tính định hướng cũng được đề xuất nhằm giúp cho việc thu hút và sử dụng vốn FDI hiệu quả hơn trong quá trình phát triển của Việt Nam thời gian tới.