Tập 14 Số 12 (2016)

Giống lúa lai hai dòng LC212 là giống lúa có tiềm năng năng suất cao, thời gian sinh trưởng ngắn, thích ứng rộng với nhiều vùng sinh thái nhưng bị nhiễm bệnh bạc lá. Để cải tiến khả năng kháng bệnh của LC212, gen Xa7từ dòng IRBB7 được chuyển vào dòng phục hồi phấn R212, là dòng bố của giống lúa lai LC212 bằng phương pháp lai lại. Bằng phương pháp lây nhiễm nhân tạo và chọn lọc nền di truyền sử dụng chỉ thị phân tử (MAS) đã tạo được 25 dòng R212 ở thế hệ BC2F4 và 8 dòng BC3F3 có kiểu hình tương tự R212, đồng hợp tử gen Xa7và kháng cao với 3 chủng vi khuẩn gây bệnh bạc lá. Đây là nguồn vật liệu ban đầu để tiếp tục chọn lọc ở giai đoạn tiếp theo nhằm chọn được dòng R212 mang gen kháng vi khuẩn gây bệnh bạc lá làm dòng bố cải tiến giống lúa LC212.

Bệnh thối quả là một trong những vấn đề nghiêm trọng gây nên những tốn thất sau thu hoạch đáng kể trên chômchôm. Với mục đích tìm ra các giải pháp kiểm soát bệnh hiệu quả, đềtàinghiên cứu tác nhân gây bệnh sau thu hoạch trên quả chôm chôm ở Đồng Bằng Sông Cửu Long đãđược triển khai trên khía cạnh phân lập,định danh và đánh giá điều kiện môi trường nuôi cấy trên sự sinh trưởng và phát triển của nấm phân lập. Kết quả nghiên cứu đãphân lập và định danh được 7 chủng nấm gồm Lasiodiplodia pseudotheobromae, Phomopsis mali, Lasmenia sp., Gliocephalotrichum cylindrosporum, Pestalotiopsis virgatula voucher, Pestalotiopsis clavispora vàFusarium verticillioides,tác nhân gây nên bệnh thối sau thu hoạch trên quả chôm chôm. Triệu chứng bệnh thối đặc trưng là thối lan mờ và thối đen. Các triệu chứng này có thể nhận dạng và nhìn thấy bằng mắt thường. Tất cả chủng nấm này đều phát triển tốt trên ba môi trường nuôi cấy PDA (potato dextrose agar), PCA (potato carrot agar) vàMEA (malt extract agar)ở khoảng nhiệt độ tối hảo 25 - 30oC và pH 6 - 8. Trong tất cả các nấm được kiểm tra, nấm Lasiodiplodia pseudotheobromaecó khoảng nhiệt độ sinh trưởng rộng (15 - 35oC) và nấm Pestalotiopsis virgatula vouchercó thể phát triển ở nhiệt độ tương đối cao (45oC).

Những kiến thức và hiểu biết về đa dạng di truyền nguồn gen đậu cô ve (Phaseolus vulgarisL.) có ý nghĩa quan trọng trong sử dụng và bảo tồn nguồn gen. Mục đích nghiên cứu này là phân tích đa dạng di truyền của 60 mẫu giống đậu cô ve thu thập trong nước và nhập nội dựa trên chỉ thị hình thái (đặc điểm thực vật học, nông sinh học) và chỉ thị phân tử SSR. Kết quả phân tích đa dạng di truyền dựa trên 16 chỉ thị hình thái đã phân chia các mẫu giống đậu cô ve thành 7 nhóm với hệ số tương đồng là 0,17. Sử dụng 20 chỉ thị SSR, kết quả phân tích PCR trên các mẫu giống của nghiên cứu, chỉ có 15 chỉ thị xuất hiện băng DNA đa hình và 5 chỉ thị không xuất hiện băng DNA là: BM188, BMd - 1, GATS91, C33 và C106. Kết quả thu được tổng số 69 allen đa hình, trong đó chỉ thị BM152 có hệ số đa dạng cao nhất là 0,73. Dựa trên kết quả phân tích ma trận đồng hình, các mẫu giống đậu cô ve có hệ số tương đồng di truyền dao động từ 0,57 đến 1, chứng tỏ các mẫu giống đậu cô ve thu thập có sự đa dạng cao về mặt di truyền (Hình 3). Nếu mức tương đồng di truyền 0,69 có thể chia 60 mẫu giống thành 4 nhóm di truyền. Kết quả của nghiên cứu thể hiện khả năng ứng dụng cao của chỉ thị SSR trong phân tích đa dạng di truyền đối với nguồn gen đậu cô ve. Phân tích đa dạng 60 mẫu giống làm cơ sở lựa chọn mẫu giống cho chương trình chọn giống đậu cô ve cho các mục đích khác nhau.

Rô phi và cá chép,hai đối tượng thủy sản nuôi chính có năng suất cao ở miền Bắc Việt Nam đang phải đối mặt với các bệnh truyền nhiễm do vi khuẩn gây ra. Việc sử dụng kháng sinh không đúng cách có thể dẫn tới nguy cơ kháng kháng sinh. Chính vì vậy,để hạn chế hiện tượng kháng kháng sinh xảy ra, việc tìm các hợp chất sinh học có khả năng kháng khuẩn là cần thiết. Mục đích của nghiên cứu này là phân lập và tuyển chọn các chủng xạ khuẩn trên cây Màng tang (Litsia cubeba)có khả năng đối kháng với các chủng vi khuẩn Aeromonas hydrophila GL14; Aeromonas caviaeHD60 và S. agalactiaeHY10 gây bệnh trên các đối tượng cá trên. Kết quả cho thấy, trong tổng số 32 chủng xạ khuẩn được phân lập từ cây màng tang thì có 9 chủng (28,2%) có khả năng đối kháng với ít nhất 1 chủng vi khuẩn. Ba chủng MTR711, MTR622 và MTL121 có tính kháng khuẩn lớn nhất với nồng độ ức chế tối thiểu (MIC) dao động từ 93,3 -300,0 µl/mL, trong đó chủng MTR711 và MTR622 cho giá trị MIC thấp nhất và không sai khác với nhau về mặt thống kê. Khi kết hợp từng cặp xạ khuẩn, cặp MTR711 - MTR622 có khả năng cộng hưởng với giá trị ∑FIC ≤0,5, nâng cao hiệu quả diệt khuẩn lên ít nhất 4 lần so với sử dụng đơn lẻ. Kết quả nghiên cứu xạ khuẩn nội cộng sinh trên cây màng tang là tiền đề cho các nghiên cứu tiếp theo về các hợp chất kháng khuẩn sinh học ứng dụng điều trị bệnh nhiễm khuẩn trên các đối tượng thủy sản.

Nghiên cứu xác định tỷ lệ nhiễm và đặc điểm sinh học của Escherichia coli (E. coli) phân lập trên hai giống vịt bản địa (vịt Bầu và vịt Đốm) nuôi bảo tồn tại Trung tâm nghiên cứu vịt Đại Xuyên. Kết quả cho thấy tuổi và giống vịt ảnh hưởng đến tỷ lệ nhiễm loài vi khuẩn này. Có sự khác nhau và tỷ lệ phát hiện các serotype kháng nguyên O của các chủng E. coliphân lập từ hai giống vịt. Hai serotype thường được phát hiện ở vịt O2 và O78 không được tìm thấy trong nghiên cứu này. Các chủng E. coli phân lập kháng lại nhiều kháng sinh thuộc nhóm beta lactam, aminoglycoside, diaminopyrimidine. Đặc biệt 100% chủngkháng lạilincomycin. Hầu hết các chủng E. coliphân lập có độc lực trên chuột nhắt trắng. Đây là nghiên cứu đầu tiên về E. colitrên hai giống vịt bản địa. Kết quả này có thể là cơ cơ sở cho những nghiên cứu tiếp theo về E. colivà các mầm bệnh khác trên đàn giống bản địa nuôi bảo tồn để góp phần tăng tính chủ động trong công tác phòng chống dịch bệnh trên đàn vịt.

Nghiên cứu được tiến hành để đánh giá ảnh hưởng của hai kiểu chuồng nuôi nhóm đến nồng độ cortisol của 20 lợn cái hậu bị. Hai mươi lợn cái hậu bị F1(Landrace xYorkshire) đồng đều về tuổi, khối lượng được phân bố ngẫu nhiên trong 4 ô chuồng thuộc 2 kiểu chuồng nuôi (2 ô chuồng có sân và 2 ô chuồng không có sân, 5 con/ô). Nồng độ cortisol trong nước bọt được đo vàocác ngày thứ 1, 3, 7, 15, 30, 50, 80 và trong huyết tương vàocác ngày thứ 1, 3, 15, 30, 50 tính từ khighép nhóm lần lượt được xác định bằng phương pháp ELISA và ECLIA có sử dụng COBAS. Kết quả phân tích cho thấy, không có sự khác nhau về nồng độ cortisol trong nước bọt và trong huyết tương ở lợn cái hậu bị được nuôi theo nhóm ở cả 2 kiểu chuồng (P > 0,05). Tuy nhiên, trong cùng một kiểu chuồng, nồng độ cortisol nước bọt có sự sai khác có ý nghĩa thống kê giữa các ngày lấy mẫu (P > 0,05). Lợn nuôi trong chuồng có sân và kiểu chuồng không có sân, nồng độ cortisol đạt cao nhất ở ngày ghép nhóm thứ 1 lần lượt là 0,58 µg/dL và 0,59 µg/dL; giảm vào ngày thứ 3 (0,48 µg/dL và 0,46 µg/dL); thấp nhất và ổn định vào các ngày lấy mẫu tiếp theo. Tương tự, trong cùng một kiểu chuồng cũng có sự khác nhau về nồng độ cortisol huyết tương ở ngày thứ nhất so với các ngày lấy mẫu tiếp theo (P > 0,05). Hàm lượng cortisol huyết tương của lợn nuôi ở kiểu chuồng có sân và kiểu chuồng không có sân đều cao nhất ở ngày đầu tiên sau khi nhập đàn (7,38 µg/dLvà 7,17 µg/dL), thấp hơn ở ngày thứ 3 (5,35 µg/dL và 5,19 µg/dL), sau đó giảm dần và ổn định ở các ngày tiếp theo. Có sự tương quan thuận giữa nồng độ cortisol huyết tương và nước bọt với với hệ số tương quan r = 0,73.

Nghiên cứu ảnh hưởng của nhiệt độ đến phát triển của ấu trùng cá chim vây vàng (Trachinotus blochii) được tiến hành ở qui mô phòng thí nghiệm tại Trung tâm quốc gia Giống hải sản miền Bắc, Cát Bà, Hải Phòng. Thí nghiệm được triển khai với 5 nghiệm thức nhiệt độ khác nhau 24, 26, 28, 30 và 32oC, mỗi nghiệm thức được lặp lại 3 lần. Kết quả cho thấy có sự sai khác về tỷ lệ nở, tỷ lệ dị hình; và tỷ lệ sống của cá bột sau 5 ngày ấp nở giữa các nghiệm thức. Tỷ lệ nở cao nhất ở nghiệm thức 24oC (47,7%). Tỷ lệ dị hình của cá bột thấp nhất ở 24oC (3,3%), tuy nhiên không có sự sai khác có ý nghĩa thống kê về tỷ lệ dị hình giữa các nghiệm thức 24, 26 và 28oC. Tỷ lệ sống cá bột sau 5 ngày ấp nở cao nhất ở các nghiệm thức 26oC và 28oC, tương ứng với 58,6% và 58,2%. Sau 40 ngày nuôi, ở mức nhiệt 26 - 28oC cho tỷ lệ dị hình ấu trùng thấp nhất (3,98- 4,20%) và tỷ lệ sống cao nhất (10,48 - 10,69%) so với các mức nhiệt độ khác và không có sự sai khác về mặt thống kê (P > 0,05). Kết quả nghiên cứu cho thấy nhiệt độ thích hợp cho ương phôi cá chim vây vàng trong khoảng 24 - 28oC và mức nhiệt độ phù hợp cho ương ấu trùng cá chim vây vàng là 26 - 28oC.

Trong nghiên cứu này chúng tôi tiến hành nghiên cứu độc lực của chủng virus PRRS HUA 02 gây hội chứng rối loạn hô hấp và sinh sản trên lợn 2 tháng tuổi. Lợn thí nghiệm âm tính với kháng thể kháng virus PRRS được gây nhiễm với liều 2 ml/con qua đường mũi với hiệu giá TCID501,74x106/25 µl. Sau gây nhiễm, lợn thí nghiệm được theo dõi về triệu chứng lâm sàng, sự nhân lên của virus trong máu, và các tổn thương đại thể và vi thể ở một số cơ quan trong 21 ngày kể từ ngày gây nhiễm. Kết quả nghiên cứu triệu chứng lâm sàng đã chỉ ra rằng lợn sau gây nhiễm có triệu chứng ủ rũ, mệt mỏi, bỏ ăn, sốt cao, khó thở, tím tai và da phát ban, táo bón. Kết quả phản ứng RT-PCR cho thấy sự hiện diện của chủng virus PRRS HUA 02 trong máu sau 3 ngày gây nhiễm, và trong dịch ngoáy mũi của cơ thể sau 5 ngày gây nhiễm. Ngoài ra, kết quả Realtime PCR cho thấy lượng virus PRRS đạt mức cao nhất trong huyết thanh của lợn thí nghiệm tại 9 ngày sau khi gây nhiễm. Tổn thương đại thể chủ yếu ở lợn được gây nhiễm với chủng virus PRRS HUA 02 là phổi sưng, sung huyết, xuất huyết, viêm phổi kẽ; thận xuất huyết điểm, hạch phổi sưng to, tụ máu và xoang bao tim tích nước. Tổn thương vi thể chủ yếu ở lợn thí nghiệm là phế quản phế viêm ở phổi, xuất huyết cầu thận. Kết quả thí nghiệm cho thấy chủng virus PRRS HUA 02 có khả năng gây bệnh cho lợn thí nghiệm với biểu hiện về triệu trứng lâm sàng, biến đổi bệnh tích đại thể và vi thể giống với lợn mắc chủng virus PRRS độc lực cao gây bệnh tự nhiên được ghi nhận tại miền Bắc Việt Nam.

Sử dụng đất nông nghiệp có vai trò quan trọng trong việc tạo ra sản phẩm nông nghiệp và sản phẩm nông nghiệp hàng hoá. Những năm gần đây, sử dụng đất nông nghiệp của huyện Ân Thi đã có sự chuyển đổi mạnh mẽ theo hướng hiệu quả ngày càng cao. Mục tiêu nghiên cứu là chỉ ra được các kiểu sử dụng đất hiệu quả làm, cơ sở cho định hướng sử dụng đất trong tương lai của địa phương. Kết quả nghiên cứu cho thấy, toàn huyện có 5 loại hình sử dụng đất (LUT) với 17 kiểu sử dụng đất. Một số kiểu sử dụng đất cho hiệu quả cao, như: 2 lúa + bí xanh, 2 lúa + cà chua, chuyên rau màu, cây ăn quả và chuyên cá. Một số kiểu sử dụng đất cho hiệu quả kinh tế cao nhưng lại ảnh hưởng đến môi trường do sử dụng thuốc bảo vệ thực vật và phân bón vượt quá ngưỡng khuyến cáo như cây rau, màu. Như vậy, kết quả đánh giá hiệu quả là cơ sở cho việc định hướng sử dụng đất nông nghiệp hiệu quả trong tương lai của địa phương.

Nghiên cứu này thực hiện nhằm đánh giá đa dạng sinh học và các dịch vụ môi trường rừng qua đó xác định chi trả dịch vụ môi trường của huyện Ba Bể, tỉnh Bắc Kạn. Phỏng vấn cán bộ chủ chốt (n = 6) và điều tra nông hộ (n = 256) là hai phương pháp chủ yếu được sử dụng để thu thập số liệu. Kết quả nghiên cứu chỉ ra rằng huyện Ba Bể đa dạng về các loài động thực vật, nhiều loài nằm trong sách đỏ của Việt Nam và thế giới. Ngoài ra, trên địa bàn huyện còn đa dạng các hệ sinh thái phân bố ở các kiểu địa hình khác nhau. Sự đa dạng về loài động thực vật và phong phú về các hệ sinh thái đã cung cấp đa dạng các loại hình dịch vụ môi trường có giá trị. Tuy vậy, các dịch vụ trên chưa được khai thác và sử dụng hiệu quả nên chưa khuyến khích được các hoạt động bảo tồn tài nguyên rừng trên địa bàn huyện. Do đó, trong thời gian tới huyện cần thực hiện tốt hoạt động bảo vệ rừng, bảo tồn đa dạng sinh học nhằm duy trì khả năng cung ứng các dịch vụ môi trường đồng thời đẩy mạnh việc thực hiện các chương trình chi trả dịch vụ môi trường tạo ra nguồn thu để phục vụ cho công tác bảo tồn tài nguyên rừng và nâng cao thu nhập cho người dân địa phương.

Kho thuốc bảo vệ thực vật xóm 4, xã Nam Lĩnh, huyện Nam Đàn đượcđưa vào sử dụng từ năm 1968 đến 1978, đến nay đã trải qua nhiều lần xáo trộn lớn do chiến tranh và hoạt động của con người. Hóa chất BVTV hiện còn tồn tại chủ yếu là DDT chôn lấp sau năm 1978. Nghiên cứu tiếp cận theo phương pháp đánh giá rủi ro được khuyến cáo bởi Tổng cục Môi trường đối với vùng tồn lưu hóa chất BVTV. Kết quả cho thấy đất khu vực nền kho còn tồn tại DDT tổng số với nồng độ lên đến 2.973 mg/kg (vượt hàng trăm lần so với QCVN 54: 2013/BTNMT) và cần được xử lý triệt để. DDT từ hố chôn trước đây có sự lan truyền theo chiều ngang và theo chiều thẳng đứng nhưng không quá 7 m, đã có sự xâm nhập vào nước mặt (28,175 mg/l trong ao lân cận), vào thực vật (0,607 mg/kg thân chuối tiêu) nhưng chưa có dấu hiệu nhiễm bẩn vào nước ngầm. Các rủi ro tiếp xúc với hóa chất trong hố chôn, đất ô nhiễm nặng, nước mặt bị ô nhiễm là các rủi ro trực tiếp có ảnh hưởng nghiêm trọng cần kiểm soát. Các ảnh hưởng khác do tiếp xúc với bùn ô nhiễm, nước ngầm và thức ăn nhiễm DDT có giá trị thấp hơn cũng cần được phòng trừ.

Trên cơ sở trang thiết bị hiện có, xây dựng mô hình thí nghiệm tích hợp hệ thống thiết bị, đồ gá và máy hàn tự động dưới lớp thuốc để hàn thép hợp kim thấp độ bền cao (HSLA) Q345B với dạng mối hàn chữ T có chiều dày các tấm lần lượt là 5mm và 8mm. Trên cơ sở nghiên cứu lý thuyết về công nghệ hàn tự động dưới lớp thuốc, tiến hành hàn thực nghiệm, sử dụng phương pháp quy hoạch thực nghiệm, xử lý số liệu tìm ra bộ thông số chế độ hàn để phục vụ cho quá trình hàn ứng dụng thép Q345B. Qua quá trình khảo sát bước đầu, cố định một số thông số đầu vào và tiến hành thực nghiệm hàn với các khoảng thông số đầu vào và đánh giá các thông số đầu ra, xác định được thông số chế độ hàn: cường độ dòng điện hàn Ih≈440 A, tốc độ hàn Vh≈19,6 m/h. Với bộ thông số chế độ hàn đã xác định được, kết hợp với yếu tố công nghệ và kết cấu cụ thể, mối hàn chữ T được hàn thực nghiệm đảm bảo tốt về hình dạng, kích thước và chất lượng.

Crocin là một chất thuộc nhóm carotenoid được phát hiện nhiều trong cây dành dành. Nó không chỉ có khả năng tạo màu cho thực phẩm mà còn có nhiều tác dụng dược lý khác như cải thiện trí nhớ, chống co giật, chống trầm cảm, chống oxy hóa, kháng u... Nghiên cứu này nhằm tiến hành khảo sát phương pháp chiết tách crocin từ quả dành dành và độ bền của chất màu ở các điều kiện khác nhau. Hàm lượng carotenoid được xác định theo mô tả của Kotíková et al.(2011). Hàm lượng crocin được xác định bằng phương pháp đo quang phổ hấp thụ phân tử ở bước sóng 440 nm. Kết quả cho thấy dành dành là một loại nguyên liệu tiềm năng cung cấp lượng lớn crocin với hàm lượng lên tới 16,04mg/g với nguyên liệu tươi và 14,63mg/g với nguyên liệu khô. Hiệu suất chiết crocin đạt cao nhất với hệ dung môi ethanol:nước (40: 60, 50: 50, v/v). Tỷ lệ dung môi:nguyên liệu, điều kiện chiết tương ứng cho nguyên liệu tươi và khô lần lượt là 20 ml/g tại 40oC trong 45 phút; 25 ml/g tại 70oC trong 60 phút. Crocin bền với nhiệt độ dưới 100oC trong thời gian 140 phút. Bên cạnh đó, crocin còn khá bền trong điều kiện axit yếu, trung tính và kiềm.

Mô hình Z-Scoređã được biết đến và áp dụng trong việc cung cấp chỉ số dự báo rủi ro của các doanh nghiệp. Mặc dù vậy quá trình áp dụng mô hình Z-Scorevào trang trại sản xuất trong lĩnh vực nông nghiệp còn hạn chế. Nghiên cứu được tiến hành ở 220 trang trại sản xuất gia cầm tại tỉnh Thái Bình. Số liệu ban đầu được tách thành 5 nhóm chỉ tiêu cơ bản thông qua kĩ thuật phân tích thành phần chính (CPA) để làm cơ sở tính toán chỉ số Z-Score, với sự hỗ trợ phần mềm SPSS 20.0. Kết quả bước 1 xây dựng mô hình Z-Scorecho các trang trại sản xuất gia cầm tại tỉnh Thái Bình. Trên cơ sở đó đã vận dụng mô hình này trên một huyện tại điểm nghiên cứu để tính tỷ trọng và phân vùng. Kết quả cho thấy 34% trang trại nằm trong vùng lành mạnh, 59% vùng chưa rõ ràng và 7% nằm trong vùng phá sản. Trên cơ sở này, nghiên cứu khuyến cáo các trang trại trên địa bàn tỉnh Thái Bình áp dụng đồng loạt các giải pháp: (1) Nâng cao nhận thức chủ trang trại về kỹ thuật, thị trường và rủi ro; (2) Tự bảo hiểm trong sản xuất; (3) Tiếp cận bảo hiểm nông nghiệp trong đảm bảo giống; (4) Liên kết giữa các nhà trong sản xuất, tiêu thụ đảm bảo điều tiết sản xuất sản phẩmđể giảm nguy cơ phá sản.